برای درمان سنگ کلیه چه کنیم؟

روش عمده درمانی در سنگ های کلیه، روش درمان دارویی است. در مواردی که سنگ بزرگتر از ٨-٦ میلیمتر باشد و یا باعث ایجاد عارضه ای در کلیه شده باشد (انسداد، عفونت همراه با تب و لرز، اثر سوء روی عملکرد کلیه و یا آسیب به کلیه) از درمان های مداخله ای جهت سنگ کلیه بهره می گیریم.

درمان جراحی سنگ ها در سال های اخیر متحول شده است و می توان گفت با اختراع سنگ شکن برون اندامی (ESWL) در سال 1980 توسط chaussy، انقلابی در درمان سنگ های ادراری ایجاد شد و اغلب سنگ ها توسط این روش کم تهاجمی مورد درمان قرار می گیرند.

برای انتخاب روش درمانی شرایط بیمار و وضعیت کلینیکی او و عوامل مربوط به سنگ مثل اندازه ی سنگ، جنس سنگ، تعداد سنگ، محل سنگ، وجود انسداد و تورم کلیه(هیدرونفروز)، کلیه نا به جا و …. مهم می باشد.

# درمان سنگ کلیه با سنگ شکن برون اندامی (ESWL)

ESWL یکی از متداول ترین روش های درمان سنگ های کلیه و  سنگ حالب است که یکی از کم عارضه ترین آنها در این زمینه است که هم در اطفال و هم در بزرگسالان قابل استفاده می باشد.

سنگ شکنی با دستگاه، به شکستن سنگ های درشت و تبدیل آنها به سنگ های ریزتر قابل دفع از طریق مجاری ادراری با استفاده از امواج مافوق صوت خارج از بدن گفته می شود. از مزایای این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم نیاز به بیهوشی
• هزینه کم
• احتمال کم ایجاد عوارض
• امکان انجام ان در اطفال و افراد تک کلیه

اغلب سنگ های کلیه را می توان باESWL درمان کرد. اما ممکن است در سنگ های بین 1/5 تا 2 سانتی متر نیاز به چند سری سنگ شکن پیدا شود.

هم چنین در مواردی که فرد تک کلیه (Single Kidney) باشد، سنگ کلیه بیش از ١٥-١٢ میلیمتر باشد، تنگی اناتومیک و یا هر اختلال دیگری در مسیر دفع سنگ وجود داشته باشد، بهتر است قبل از سنگ شکن برون اندامی، داخل حالب استنت حالبی (لوله Dj) گذاشته شود.

این استنت موقت بوده و حدودا ٣-٢ هفته پس از سنگ شکن و اطمینان از دفع تمامی خرده سنگها، خارج می شود.

اما چه افرادی نمی توانند از این روش استفاده کنند؟

• در افرادی که دچار عفونت حاد ادراری هستند.
• افرادیکه مشکلات انعقادی دارند.
• وجود انسداد زیر سنگ ادراری دارند.
• افراد باردار(حامله)

به دلیل تاثیر سوء امواج سنگ شکن بر روی سیستم شنوایی جنین، قبل از انجام این روش خانم ها باید تست حاملگی انجام دهند که از عدم بارداری مطمئن باشند.

در افراد چاق یا افرادی که مشکلات اسکلتی دارند این روش به سختی انجام می شود. قابل توجه است که در افرادی که فشار خون دارند عوارض این روش افزایش پیدا می کند.  از عوارض احتمالی این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد و خونریزی
• ‏باقی ماندن مقداری از سنگ
• ‏عفونت
• به وجود آمدن انسداد

بیماران باید توجه داشته باشند که در 24 ساعت اول بعد از سنگ شکنی استراحت کنند. اگر تا  4-3 روز خون در ادرار خود دیدند، طبیعی می باشد. تهوع و استفراغ بعد از سنگ شکنی طبیعی است. بعد از سنگ شکن بهتر است نوشیدنی زیاد مصرف کنند و فعالیت بیشتر داشته باشند که کمک به دفع سنگ های ریز شده باشد.

علایم هشدار

بیماران توجه داشته باشند در صورت مواجهه با هر یک از موارد زیر حتما به پزشک مراجعه کنند:

• تهوع و استفراغ متوالی داشتند.
• بند آمدن ادرار داشتند.
• خونریزی غیر طبیعی در ادرار بعد از چند روز همچنان ادامه داشت.
• سرگیجه ی شدید داشتند.
• درد پهلو و کبودی شدید داشتند.
• تب بالا داشتند.

در صورت نیاز به سنگ شکنی مجدد فاصله بین جلسات سنگ شکنی سنگ های کلیوی نباید کمتر از ١٠ تا ١٤ روز باشد ولی در خصوص سنگ های حالبی می توان پس از چند روز سنگ شکنی را تکرار کرد.

مطلب مرتبط: سنگ شکن برون اندامی ( ESWL )

# درمان سنگ کلیه با PCNL

به علت اینکه خروج سنگ از راه پوست یا PCNL نسبت به جراحی باز دارای عوارض کمتر، دوره بستری در بیمارستان و دوره نقاهت کوتاهتر است، امروزه PCNL درمان طلائی سنگ های بزرگ کلیه و سنگ هایی که به سنگ شکنی جواب نمی دهند، می باشد. 

برای انجام این روش از طریق یک سوراخ در پهلوی بیمار وارد کلیه می شوند و سنگ را با گراسپر (ابزار چنگک مانند) خارج می کنند و در صورت لزوم باقیمانده ی آن را سنگ شکن می کنند.

در حال حاضر برای سنگ های بزرگ تر از 2.5 سانتی متر، از این روش درمانی به تنهایی و یا به همراه سنگ شکن برون اندامی(ESWL) استفاده می شود.

قابل ذکر است که در کسانی که مشکل انعقادی دارند، خیلی چاق هستند و یا مشکلات اسکلتی دارند این روش مناسب نمی باشد. در این روش برای بیمار از بیهوشی استفاده می شود. طول مدت عمل معمولا حدود ١ تا ٢ ساعت می باشد. از عوارض احتمالی این عمل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ‏آسیب های ارگان ها ی اطراف
• خونریزی احتمالی
• تب

# درمان سنگ کلیه به روش RIRS

یکی از محدودیت های سنگ شکن برون اندامی، عدم توانایی در خارج سازی کامل سنگ های قسمت تحتانی کلیه است. در روش RIRS با پروپ ظریف انعطاف پذیر از طریق حالب، وارد قسمت تحتانی کلیه شده و سنگ را با لیزر خرد می کنند. همچنین این روش در افرادی که مشکل انعقادی دارند نیز استفاده می شود.

# درمان سنگ کلیه به روش سنگ شکن اندوسکوپیک

سنگ شکن اندوسکوپیک و یا درون اندامی TUL در سنگ های حالب بیشتر از ٨-٦ میلی متر کاربرد دارد، که توسط لوله ظریف اندوسکوپی (اورتروسکوپ) از راه مجاری ادراری وارد مثانه می شویم و سپس از طریق سوراخ حالب وارد حالب شده و با لیزر سنگ را شکسته و خارج می کنیم.

کاربرد اصلی این روش در سنگ های قسمت میانی و نیمه تحتانی حالب، سنگ های همراه با انسداد و تورم کلیه(هیدرونفروز)، سنگ هایی که به سنگ شکن برون اندامی(ESWL) پاسخ نداده اند و سنگ در افراد با اختلالات انعقادی می باشد. در واقع طبق گاید لاین انجمن ارولوژی امریکا در موارد زیر از جراحی TUL استفاده می شود:

• انسداد ناشی از سنگ و به مخاطره افتادن عملکرد کلیه
• سنگ علامتدار که به درمان های دارویی پاسخ ندهد.
• ترجیح بیمار
• بیماری های همراه
• وضعیت اجتماعی و شغلی بیمار(مسافرت کننده ها مثل خلبانان و یا ملوانان، افراد دارای مشاغل خاص و حساس)
• سنگ های بزرگتر از ١٠-٥ میلیمتر با احتمال کم جابجایی
• نارسایی کلیه همراه با انسداد یکطرفه و یا ٢ طرفه و یا تک بودن کلیه
• عدم جابجایی سنگ بعد از ٤-٣ هفته (حتی در سنگ های کوچک)
• عدم دفع سنگ کلیه بعد از ٣-٢ هفته درمان نگهدارنده
• سنگ های داخل حالبی باقیمانده پس از ESWL و یا PCNL
• حاملگی در صورتیکه بیمار ریسک سقط جنین را بپذیرد.

از مزایای روش TUL می توان به عدم ایجاد شکاف و یا برش روی بدن ‏(Minimal Invasive Surgery)، امکان ترخیص بیمار در غروب همان روز، دوره نقاهت کوتاه و امکان انجام آن حتی در افراد با مشکلات انعقادی (مصرف اسپرین و پلاویکس) اشاره کرد.

انتخاب نوع روش درمان سنگ کلیه

برای انتخاب نوع روش درمان سنگ کلیه ، فاکتور های زیادی را مد نظر می گیریم برای مثال: در درمان سنگ های کلیه، در افرادی که خیلی چاق هستند یا مشکلات اسکلتی دارند از روش RIRS استفاده می شود. در افراد دارای مشکلات انعقادی نیز از این روش استفاده می شود.

در سنگ های بالای 3-2 سانتی متر کار آیی ESWL کم می باشد و بهتر است از PCNL استفاده شود. قابل توجه است که از نظر جنس سنگ، سنگ های اسید اوریکی ،کلسیم اگزالات دی هیدرات و استرووایت به ESWL به خوبی پاسخ می دهند اما سنگ های کلسیم اگزالات مونو هیدرات، بروشیت و سیستین به این روش مقاوم می باشند. برای سنگ های شاخ گوزنی بهترین روش در بالغین PCNL می باشد.