سیستوسل چیست و چه علائمی دارد؟

افتادگی مثانه یا سیستوسل زمانی رخ می دهد که لیگامان بالا نگهدارنده مثانه و عضله بین واژن و مثانه ضعیف شده و یا تحت کشش قرار گیرد و در نتیجه باعث پایین آمدن مثانه و ایجاد فشار بر روی واژن می گردد.

🔔 علت بروز سیستوسل

عوامل مستعد کننده برای به وجود آمدن سیستوسل شامل موارد زیر می شوند:

1️⃣ زایمان طبیعی یا واژینال که باعث می شود عضلات کف لگن تحت کشش فراوان قرار بگیرند.
2️⃣ وجود سیستوسل به صورت ارثی در افراد درجه اول خانواده مانند مادر و خواهر
3️⃣ چاقی
4️⃣ فعالیت فیزیکی شدید و سنگین
5️⃣ عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی
6️⃣ یبوست و یا تحت فشار بودن مکرر عضلات در طول حرکات روده
7️⃣ سرفه های مکرر که باعث افزایش فشار داخل شکم و در نتیجه فشار بر روی عضلات می شود.
8️⃣ روند پیری و افت هورمون استروژن ( هورمون استروژن کمک به تقویت عضلات اطراف واژن می کند اما زنان پس از ورود به دوران یائسگی به میزان بسیار کمتری هورمون استروژن تولید می کنند)

انواع سیستوسل

سیستوسل درجه 1

که به آن سيستوسل درجه خفیف نیز میگویند، زمانی رخ مى دهد که مثانه فقط میزان كمى واژن افتاده باشد.

سیستوسل درجه 2

مثانه به اندازه ى کافی پایین آمده و به ورودى مجراى واژن رسیده باشد.

سیستوسل درجه 3

  زمانی اتفاق می افتد که مثانه از مجراى واژن كاملا بیرون زده باشد.

علائم افتادگی مثانه

1️⃣ احساس تکرر ادرار یا فوریت برای ادرار کردن و یا احساس پر بودن مثانه
2️⃣ ترشح ناخواسته ادرار یا بی اختیاری ادرار ( افتادگی مثانه ممکن است ورودی پیشابراه را تحت کشش قرار دهد که در حین سرفه، عطسه، خندیدن و یا حرکت در وضعیتی که به مثانه فشار آورده شود، باعث نشت ادرار به بیرون می شود.)
3️⃣ باقی ماندن ادرار در مثانه پس از ادرار کردن (تخلیه ناکامل)
4️⃣ وقوع مکرر عفونت مجرای ادراری
5️⃣ احساس پر بودن ، سنگینی یا درد در ناحیه لگن یا پایین کمر. این احساس در حین ایستادن، سرفه کردن، بلند کردن جسم و یا در طول روز وخیم تر می شود.
6️⃣ برامدگی مثانه به داخل و یا به بیرون واژن
7️⃣ مقاربت دردناک
8️⃣ مشکلات در حین تعبیه تامپون یا اپلیکاتور ها

در مراحل اولیه و خفیف سیستوسل بیمار بیشتر با شکایت بی اختیاری و ریزش ادرار حین زور زدن (عطسه، سرفه و یا خنده)مراجعه می کند اما با پیشرفت بیماری و تشدید درجه آن، بیرون زدگی مثانه، اختلال در دفع ادرار و انسداد ادرار مشکل اصلی بیمار شده و بیمار متوجه می شود اگر با دست توده سیستوسل را به داخل واژن برگرداند تخلیه ادرار بهتر انجام می شود. در موارد بسیار پیشرفته و طولانی، سیستوسل سبب انسداد حالب ها، آسیب به کلیه و افزایش کراتینین خون می شود.

تشخیص سیستوسل 

سیستوسل درجه ۲ یا ۳ می تواند به وسیله شرح حال، علایم و معاینه واژن تشخیص داده شود. ممکن است پزشک متخصص برخی از تست های زیر را درخواست کند:
1️⃣ سیستواورتروگرام: عکس ساده مثانه در طول ادرار کردن به منظور نشان دادن شکل مثانه و آشکارسازی هر گونه عامل که سبب مسدود کردن جریان طبیعی ادرار باشد.
2️⃣ تست یورودینامیک: سنجش توانایی مثانه به جهت نگه داشتن و تخلیه ادرار
3️⃣ سیستوسکوپی (سیستویورتروسکوپی ): اندوسکوپی که در طول مجرای پیشابراه عبور داده می شود تا مثانه و پیشابراه را از جهت نواقص ساختاری، تومور، سنگ یا عوامل مسدود کننده بررسی کند.

 درمان سیستوسل

سیستوسل درجه خفیف درمانی بجز پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین یا اجتناب از تحت کشش قرار دادن عضلات لگن که منجر به وخیم تر شدن مشکل می شود، نیاز ندارد. گزینه های درمانی دیگر شامل موارد زیر است:

1️⃣ محدود کردن مصرف مایعات مخصوصا نوشیدنی هایی که حاوی کافئین هستند که مصرف این مایعات سبب افزایش ادرار کردن می شود.
2️⃣ عادت دادن مثانه به ادرار کردن در ساعت های مشخص به وسیله طولانی کردن زمان بین دفعات ادرار کردن

3️⃣ خالی کردن مثانه از ادرار طبق برنامه مشخص و منظم

4️⃣ کاهش وزن

5️⃣ درمان هورمونی با هورمون استروژن

6️⃣ ورزش های کگل به منظور تقویت عضلات ورودی پیشابراه، واژن و رکتوم. این ورزش ها شامل سفت کردن عضلاتی است که در قطع روند ادرار دخالت دارند. به این صورت که به مدت ۱۰ ثانیه عضلات کف لگن را منقبض کرده و سپس رها سازد.

7️⃣ اگر علائم خفیف است، به وسیله یک پروتز به نام پساری (pessary) که در واژن قرار داده می شود و سبب نگه داشتن مثانه در جای خود می شود، می توان از شدت علائم کاست. این وسیله در سایز ها و شکل های متفاوتی وجود دارد که در افراد با اشکال اناتومیکی مختلف، تناسب داشته باشد.

جراحی افتادگی مثانه

سیستوسل حاد و شدید به جراحی بازسازی به نام ” ترمیم قدامی ” نیاز دارد که در طی آن مثانه به موقعیت طبیعی خود بازگردانده می شود. در این جراحی، یک برش در دیواره واژن و بافتی که مثانه را از واژن جدا می سازد، داده می شود.

همچنین جراح بر اساس وضعیت بیمار، می تواند از پیوند مش دائمی که از مواد طبیعی یا ساختگی تهیه شده است، استفاده کند. کاربرد این پیوند، ترمیم دیواره های اطراف واژن و در نتیجه پوشش و حمایت بیشتر واژن می باشد.

اگر جراحی به طور طبیعی پیش رود و مشکلی در جراحی پیش نیاید، بیمار پس از یک روز بستری در بیمارستان ترخیص خواهد شد. بهبودی کامل معمولا ۴ الی ۶ هفته پس از جراحی به دست خواهد آمد‌.

در زنانی که دیگر نزدیکی ندارند ، جراحی هایی شامل کوتاه سازی واژن و بستن انتهای آن وجود دارد که به صورت ۱۰۰ درصد موثر خواهد بود و دیگر برامدگی مثانه به داخل واژن را احساس نخواهند کرد. این تکنیک در بیماران پیری که بیماری های زمینه ای متعدد داشته و جراحی های بازسازی برایشان پرخطر است، مناسب ترین گزینه است.

در برخی از زنان با موارد شدید و حاد که جراحی صورت گرفته است، به دلیل بازگشت سیستوسل، پیشرفت مشکلات عضلات کف لگن و یا شکست در عمل ترمیمی اولیه سیستوسل، نیاز به جراحی بازسازی دیگری خواهد بود.

به علاوه، تعبیه مش دائمی عوارضی چون عفونت مجرای ادراری ، ورود مش به داخل واژن و درد ناحیه تناسلی یا لگن را در پی خواهد داشت. زنان در سنین بالاتر ، مصرف کننده سیگار، دیابتی و یا دارای سابقه هیسترکتومی (خارج سازی رحم) در ریسک بالاتری برای ابتلا به این عوارض قرار دارند.

عوامل مستعد کننده خاص مانند فعالیت فیزیکی شدید، اضافه وزن شدید و یبوست می توانند تحت کنترل قرار گیرند، در حالی که عوامل دیگری چون سابقه خانوادگی مثبت غیر قابل اجتناب اند. همچنین با افزایش سن ، احتمال وقوع سیستوسل افزایش می یابد‌.

و اما توصیه پزشک

اگرچه سیستوسل یک بیماری تهدید کننده حیات نمی باشد اما روی کیفیت زندگی زنان تاثیر می گذارد. در بدترین شرایط اگر درمان صورت نگیرد، فرد دیگر قادر به ادرار کردن نخواهد بود که منجر به عفونت و آسیب به کلیه می شود.

دکتر شهریار ناطق متخصص و جراح مجاری ادراری

برای پرسش از دکتر بر روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.