دلایل و علائم بالا رفتن کراتینین خون چیست؟

کراتینین حاصل مولکول بسیار مهمی به نام کراتین است که نقش به سزایی در تولید انرژی در ماهیچه ها دارد. هر روز تقریباً 2 درصد از کراتین بدن به کراتینین تبدیل می ‌شود.

کراتینین توسط جریان خون به سمت کلیه ها حمل می ‌شود. کراتینین سپس توسط کلیه ها پاکسازی شده و از طریق ادرار دفع می ‌شود. به دلیل ثابت بودن حجم ماهیچه ها در بدن، تولید کراتینین در بدن نیز بدون تغییر خواهد ماند.

چرا میزان کراتینین خون باید بررسی شود؟

کلیه ها میزان کراتینین خون را در سطح نرمال نگه می دارند. از این‌ رو میزان کراتینین نمایانگر عملکرد کلیه ها است. بالا بودن میزان کراتینین حاکی از اختلال در عملکرد کلیه یا بیماری های کلیوی است.

آسیب به کلیه ها بنا به هر دلیلی باعث افزایش سطح کراتینین در خون خواهد شد. این امر به خاطر عدم دفع کراتینین توسط کلیه اتفاق می افتد. بالا بودن غیر طبیعی میزان کراتینین که به وسیله آزمایش خون مشخص می ‌شود، می ‌تواند حاکی از نارسایی های کلیه باشد.

میزان دقیق تر عملکرد کلیه از طریق محاسبه میزان کراتینین پاک‌ سازی شده بدن توسط کلیه، ارزیابی می ‌شود. دفع کراتینین را می ‌توان با استفاده از سطح کراتینین سرم، وزن و سن بیمار به کمک فرمول محاسبه کرد.

در این فرمول سن بیمار را از 140 کم کرده و در وزن بیمار ضرب می کنیم (در زنان در 0.85 ضرب می ‌شود)، سپس حاصل را بر 72 تقسیم و در سطح کراتینین سرم به میلی گرم/ دسی لیتر ضرب می‌ کنیم.

دفع کراتینین همچنین از طریق جمع آوری نمونه ادرار در 24 ساعت و سپس گرفتن نمونه خون به روش مستقیم نیز قابل ارزیابی است. دفع نرمال کراتینین در زنان 128-88 میلی گرم/ دقیقه است و در مردان بین 97 الی 137 میلی گرم/دقیقه است. البته سطح نرمال در آزمایشگاه های مختلف متغیر است.

سطح اوره نیتروژن خون نیز یکی دیگر از نمایانگر های عملکرد کلیه است. اوره یکی از فراورده های متابولیکی است. به طور کلی نسبت اوره به کراتینین در مقایسه با سطح کراتینین به تنهایی، اطلاعات دقیق تری در مورد عملکرد کلیه و علل اصلی آن ارائه می‌ دهد. دی هیدراته شدن بدن (کاهش میزان آب و مایعات بدن) نیز می ‌تواند باعث افزایش سطح اوره خون شود.

سطح نرمال کراتینین خون

سطح نرمال کراتینین خون در مردان حدود 0.6 الی 1.2 mg/ dL است، در حالی که این میزان در زنان حدود 0.5 الی 1.1 mg/ dL است. (در سيستم‌ متريک، هر میلی گرم برابر با یک هزارم گرم است و هر دسی لیتر نیز برابر با یک دهم لیتر است). سطح نرمال کراتینین در افرادی که دارای یک کلیه هستند حدود 1.8 یا 1.9 است.

⚠ توجه

• افزایش سطح کراتینین تا 2.0 یا بیشتر در کودکان و 5.0 یا بیشتر در بزرگسالان حاکی از اختلالات شدید کلیوی است.
• استفاده از دستگاه دیالیز به منظور پاک‌ سازی خون به عوامل مختلفی از جمله سطح اوره، کراتینین و پتاسیم بستگی دارد.

علائم ناشی از سطح بالای کراتینین

علائماختلالات کلیوی بسیار متفاوت هستند و به طورکلی وابسته به سطح کراتینین خون نیست. آنها عموما با سطح کراتینین در خون ارتباط ندارند. در برخی افراد دیگر علائم مختلف بیماری های کلیوی بسته به علل بیماری ممکن است بروز کنند، که شامل موارد زیر می ‌شوند:

• احساس دی هیدراته شدن
• خستگی
• ورم
• نفس تنگی
• سرگیجه
• حالت تهوع و استفراغ
• خشکی پوست

علل افزایش سطح کراتینین خون

هرگونه اختلال در عملکرد کلیه باعث افزایش سطح کراتینین می ‌شود. به همین دلیل تشخیص به موقع عامل اختلال کلیه بسیار مهم است و در نتیجه درمان آن راحت تر است.

فشار خون بالا و دیابت از مهم‌ ترین عوامل بیماری های کلیوی شدید در بزرگسالان هستند. برخی دیگر از عوامل افزایش سطح کراتینین خون عبارتند از:

• برخی دارو ها مانند سايمتيدين‌
• مصرف زیاد گوشت و لبنیات به صورت موقت باعث افزایش سطح کراتینین می ‌شود. از این رو مواد غذایی نیز در تغییر سطح کراتینین از نقش بسیار مهمی برخوردار است.
• عفونت کلیه و همچنین عفونت مجاری ادراری

سطح کراتینین خون در چه کسانی بالا یا پایین است؟

• سطح کراتینین خون در جوانان ورزشکار و افراد میان ‌سال نسبت به بقیه افراد بالاتر است.
• سطح کراتینین خون در افراد پیر نسبت به سطح نرمال پایین تر است. در کودکان نیز سطح نرمال کراتینین بسته به رشد ماهیچه ها حدود 0.2 یا بیشتر است.
• در افراد مبتلا به سو تغذیه، کمبود وزن شدید و بیماری های طولانی هستند، ماهیچه ها به مرور زمان تحلیل می روند و به همین دلیل سطح کراتینین آن ‌ها نسبت به سنشان بسیار پایین خواهد بود.

دکتر شهریار ناطق جراح کلیه و متخصص ارولوژی

برای پرسش از دکتر بر روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.