سیستوسکوپ چیست؟

سیستوسکوپ یک لوله باریک حاوی لنز است که از طریق مجاری ادراری وارد مثانه شده و محیط داخل آن را روی مانیتور نمایش می دهد. سایز کوچکتر این دستگاه برای اهداف تشخیصی و سایز بزرگتر آن برای اهداف درمانی به کار می رود.

اگر حین این کار از اندوسکوپ کوچکتری به نام یورتروسکوپ استفاده شود امکان دیدن مستقیم حالبها نیز فراهم می شود. پزشک شما دقیقاً مجرای ادرار،مثانه و یا قسمتهای فوقانی سیستم ادراری شما را از نظر بیماریهای احتمالی از قبیل علل خونریزی وتنگی مجرای ادرار، بزرگی پروستات، تومور مثانه، تومور حالب، سنگهای مثانه و حالب و……. را بررسی می کند.

عمل سیستوسکوپی چیست؟

سيستوسكوپی و سیستویورتروسکوپی عملی است که طی آن، مجرای ادرار، پروستات، داخل مثانه و حالب ها توسط اندوسکوپ می گردد. این عمل هم در مطب و هم در اتاق عمل قابل انجام است.

سیستوسکوپی عمدتا با اهداف تشخیصی انجام می شود که یکی از مهمترین آنها در بیماران با هماچوری (خون در ادرار) است. سیستوسکوپ در دو نوع ریجید (سخت و غیر قابل انعطاف) و فلکسیبل (نرم و قابل انعطاف) و در سایزهای مختلف وجود دارد.

در واقع یکی از شایعترین دلائل انجام سیستوسکوپی مشاهده خون واضح در ادرار (Gross Hematuria) خصوصاً در افراد بالای 50 سال است. اندوسکوپ انعطاف پذیر ‏(Flexible) جهت رؤیت قسمتهای فوقانی حالب و داخل کلیه و اندوسکوپ سخت و غیر منعطف‏ (Rigid) جهت رویت قسمت تحتانی حالب، مثانه، پروستات و مجرای ادراری می باشد.

در چه مواردی باید سيستوسكوپی انجام شود؟

١-هدف از انجام سیستوسکوپی در مرحله اول، تشخیص و سپس درمان می باشد. به عنوان مثال قطعی ترین روش تشخیص تومور مثانه، تنگی پیشابراه، بزرگی پروستات و سنگ داخل مجرا یا مثانه، انجام سیستوسکوپی است.

معمولا قبل از انجام جراحی بزرگی پروستات، سیستوسکوپی برای تعیین اندازه دقیق پروستات و تعیین نوع عمل جراحی(جراحی باز و یا جراحی بسته/لیزری) انجام می شود.

هم چنین در صورتیکه شخص، دچار عفونت های مکرر مثانه و یا بی اختیاری ادرار باشد، انجام سیستوسکوپی در تشخیص علت زمینه ای و کمک به روند درمان موثر است.

٢- امروزه با هدف انجام عملهای بزرگ از طریق شکاف کوچک و پیشرفت در تکنیک های آندوسکوپی، دومین جایگاه برجسته سیستوسکوپی نقش درمانی آن است.

به عنوان مثال نمونه برداری از ضایعات مشکوک مجرا،مثانه و یا حالب، تراش تومور مثانه، تشخیص و شکستن سنگهای مثانه، تشخیص بزرگی پروستات وتراش بزرگی پروستات از طریق مجرا، بدون شکاف جراحی و در نهایت گذاشتن سوند حالب جهت جلوگیری از آسیب کلیه به علت انسداد و عکس برداری از کلیه از موارد دیگر جایگاه درمانی سیستوسکوپی می باشند.

مراقبت های قبل از عمل سيستوسكوپی

در صورت نیاز به سیستوسکوپی بهتر است بیمار از ۶ تا ۸ ساعت قبل از آن ناشتا بوده و در صورت مصرف داروهای رقیق کننده خون (اسپرین،وارفارین و یا پلاویکس) طبق صلاحدید پزشک معالج از ٣ روز قبل از انجام سیستوسکوپی آنها را قطع کند.

معمولا تک دوز آنتی بیوتیک جهت جلوگیری از عفونت ادراری نیز قبل از انجام سیستوسکوپی تزریق می شود. حین سیستوکوپی بیمار با با پوشیدن لباس مخصوص و به صورت طاق باز روی تخت قرار می گیرد(مشابه وضعیت معاینه زنان).

مراقبت های بعد از عمل سیستوسکوپی

بعد از سیستوسکوپی، سوزش ادرار، خون در ادرار و درد خفیف، طبیعی است و با مصرف مایعات از بین خواهد رفت. بهتر است تا مدتی که سوزش ادرار ادامه دارد، فرد از مصرف غذاهای محرک مثانه خودداری کند.

استفاده از لگن آب گرم، گذاشتن حوله مرطوب گرم در روی مجرا و قسمت خارجی دستگاه تناسلی و گرفتن و نیز دوش آب گرم نیز در کاهش درد و عوارض بعدی سیستوسکوپی موثر است.

هم چنین به علت دستکاری سیستم ادراری و شلی عضلات ناشی از تزریق داروهای بی حسی ممکن است فرد دچار اختلال در دفع ادرار شده و یا حتی دچار احتباس ادراری شود.

معمولاً انجام این پروسه بدون نیاز به بیهوشی عمومی و با بی حسی موضعی بوده و بعد از پایان سیستوسکوپی که اصولا ١٠-٥  دقیقه طول می کشد بیمار از تخت بلند شده و لباس معمولی خود را پوشیده و پس از ٢-١ ساعت تحت نظر بودن مرخص است.

توصیه می شود یک نفر همراه داشته باشید. انجام سیستوسکوپی عادی معمولا عارضه خاصی نداشته و فرد می تواند زندگی عادی خود را (پس از طی کردن مدت زمان تاثیر گذاری داروهای بیهوشی و برگشت کامل هوشیاری) ادامه دهد.

در موارد نادر انجام سيستوسكوپی سبب عفونت مجاری ادراری و یا حتی عفونت بیضه ها نیز می شود. در صورت تب و لرز و یا ادامه مشکلات فوق و یا عدم رفع خونریزی و سوزش ادرار، پس از ۲ تا ۳ روز با پزشک خود تماس بگیرید.

                                                              دکتر شهریار ناطق متخصص و جراح کلیه

                                                 برای پرسش از دکتر بر روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.