لیتوتریپسی نوعی سنگ شکن برون اندامی (نیازی به برش پوست نیست) میباشد، که برای درمان فوری سنگ کلیه، سنگ حالب، سنگ کیسه صفرا و کبد استفاده میشود. این روش درمانی برای تمام افراد مناسب نیست و پزشک تعیین کننده روش درمانی شما با توجه به وضعیت جسمانی شما می باشد.
سنگهای کلیه زمانی ایجاد میشوند که مواد معدنی و مواد دیگر موجود در ادرار کریستالهایی را در کلیه ایجاد میکنند و تودههایی جامد یا سنگ را ایجاد میکنند. این تودهها ممکن است شکلهای متفاوتی داشته باشند بعضی کریستالهای کوچک با لبههایی تیز هستند و بعضی مشابه سنگهای جداشده از بستر رودخانهها هستند. این کریستالها به طور معمول به صورت طبیعی از طریق ادرار از بدن فرد دفع میشوند.
در چه صورت نیاز به استفاده از لیتوتریپسی است؟
گاهی اوقات بدن قادر به خارج کردن تودههای بزرگ سنگ از طریق ادرار نیست. این موضوع میتواند به کلیه آسیب وارد کند. افرادی که سنگهای کلیه را تجربه میکنند ممکن است دچار خون ریزی، درد شدید یا عفونت مجاری ادرار شوند. زمانی که سنگها این مشکلات را ایجاد میکنند، یعنی قادر به خروج از کلیه نیستند، در این حالت پزشک لیتوتریپسی یا سنگ شکن برون اندامی را برای فرد تجویز میکند.
لیتوتریپسی چگونه کار میکند؟
در روش لیتوتریپسی از امواج صوتی برای شکستن سنگهای کلیه بزرگ و تبدیل آنها به قطعات کوچکتر استفاده میشود. این امواج صوتی، امواج شوک دهنده پر انرژی هستند. شایع ترین نوع لیتوتریپسی، لیتوتریپسی امواج شوک خارج از بدن (ESWL) است.
خارج از بدن بودن این روش به این معنی است که منبع ایجاد امواج صوتی شوک خارج از بدن قرار دارد. زمانی که برای درمان بیمار از لیتوتریپسی امواج شوک خارج از بدن (ESWL) استفاده میشود، یک ماشین ویژه که لیتوتریپر نام دارد، امواج شوک دهنده ایجاد میکند. این امواج وارد بدن بیمار میشوند و سنگهای کلیه را خرد میکنند.
این روش درمانی از دهه 1980 مورد استفاده بوده است. سهولت این روش باعث شده است که به سرعت جایگزین جراحی برای درمان سنگهای کلیه بزرگ شود. لیتوتریپسی امواج شوک خارج از بدن (ESWL) یک روش درمان غیرتهاجمی است، این یعنی این روش درمانی نیازی به جراحی ندارد. درمانهای غیرتهاجمی به طور معمول ایمن تر هستند و بهبود از این روشهای درمانی به زمان کمتری نیاز دارد.
درمان لیتوتریپسی معمولا به 45 دقیقه تا یک ساعت زمان نیاز دارد. برای انجام این درمان، پزشک به تزریق نوعی بی حسی (موضعی، ناحیه ای یا بی هوشی عمومی) میپردازد تا بدین ترتیب فرد هیچ دردی حس نکند.
بعد از انجام این درمان، باقی مانده سنگ از کلیهها یا میزنای (لوله ای که کلیه را به مثانه متصل میکند) جدا میشوند و از طریق ادرار خارج میشوند.
خطرات لیتوتریپسی
مشابه بیشتر روشهای درمان، جراحی سنگ حالب به روش لیتوتریپسی خطرهایی را نیز به همراه دارد.
- در جریان این عمل، فرد ممکن است دچار خون ریزی داخلی داشته باشد و به انتقال خون نیاز پیدا کند.
- کلیه فرد ممکن است عفونت کند.
- زمانی که تکههای سنگ جریان ادرار به خارج از کلیهها را مسدود میکنند، کلیه فرد ممکن است آسیب ببیند.
- این روال درمانی ممکن است به کلیه آسیب وارد کند و کلیهها ممکن است بعد از عمل به خوبی کار نکنند.
- مشکلات جدی پس از این روش درمانی شامل فشار خون بالا یا نارسایی کلیه هستند.
انواع لیتوتریپسی
اگر سنگها از مسیر مجاری ادراری عبور نکنند، میتوانند به کلیهها و مجاری ادراری آسیب وارد کنند. زمانی که داروها نمیتوانند کمکی به عبور سنگها از مجاری ادراری کنند، جراحی سنگ حالب به روش لیتوتریپسی میتواند سنگها را خرد کند و آنها را به تکههای کوچکی تبدیل کند، تا قادر به عبور از طریق مجرای ادرار باشند.
در حال حاضر دو نوع لیتوتریپسی مورد استفاده قرار میگیرند، این دو روش عبارتند از:
- لیتوتریپسی امواج شوک خارج از بدن (ESWL)
- لیتوتریپسی با کمک لیزر
لیتوتریپسی با کمک لیزر در بعضی موارد به صورت اختصاری به شکل TUL (یورتروسکوپی منعطف و لیتوتریپسی لیزری) نامیده میشود زیرا پزشک از دستگاهی به نام یورتروسکوپ برای انجام این درمان استفاده میکند.
هر دو این روشهای درمانی میتوانند به حذف سنگهای مزاحم به شکلی سریعی و کارآمد کمک کنند. نوع درمانی که پزشک برای فرد پیشنهاد میکند به مسائل مختلفی بستگی دارد، مسائلی نظیر نوع سنگ کلیه و وضعیت کلی سلامتی فرد در تعیین نوع روش درمانی تجویز شده موثر هستند.
لیتوتریپسی امواج شوک خارج از بدن (ESWL)
لیتوتریپسی امواج شوک خارج از بدن (ESWL) از امواج شوک برای خرد کردن سنگها استفاده میکند. در این روش درمانی، جراح از یک ماشین به نام لیتوتریپر برای هدف گیری امواج صوتی به سمت سنگهای موجود در بدن استفاده میکند. امواج صوتی سنگها را به تکههای کوچک خرد میکنند. امواج تنها بر روی سنگها اثر میگذارند و تاثیری بر ماهیچهها، استخوانها یا پوست نخواهند داشت.
این روال درمانی به چیزی نزدیک به یک ساعت زمان نیاز دارد و معمولا در بیمارستان یا کلینیکهای درمانی انجام میشوند. در بیشتر موارد، فرد میتواند پس از انجام عمل جراحی در همان روز به خانه بازگردد. بعد از درمان، فرد باید سنگهای کلیه را در بازه ای چند روزه یا چند هفته ای از طریق ادرار تخلیه کند.
لیتوتریپسی با کمک لیزر TUL
این روال درمانی شامل استفاده از اندوسکوپ برای درمان سنگهای موجود در میزنای میشود. اندوسکوپ لوله ای منعطف است که بر روی آن نور و دوربین متصل است و به پزشک کمک میکند درون بدن یا حفره بدن را مشاهده کند.
پزشک میتواند سنگها را با استفاده از اندوسکوپ مشاهده کند و از لیزر برای شکستن آنها استفاده کند. این روال درمانی معمولا سی دقیقه طول میکشد و بیشتر افراد در همان روز درمان به خانه بازگردانده میشوند. چند روز یا چند هفته پس از این عمل، تکههای سنگ شکسته شده میتوانند به سادگی از طریق ادرار عبور کنند و از بدن خارج شوند.
فیلم درمان سنگ حالب به روش TUL (سنگ شکن درون اندامی)
محدودیتهای درمان لیتوتریپسی
روال درمانی لیتوتریپسی نمیتواند سنگهای بیش از حد بزرگ یا سخت را درمان کند. لیتوتریپسی امواج شوک خارج از بدن (ESWL) نمیتواند به افراد چاق کمک کند، زیرا امواج شوک نمیتوانند به سنگهای کلیه یا مجاری ادراری برسند.
بعضی از سنگهای کلیه به بیش از یک عمل لیتوتریپسی نیاز دارند و در بعضی موارد پزشک باید به قرار دادن استنت بپردازد و زمانی که تکههای سنگ عبور کرد استنت را جدا کند.
میزان موفقیت لیتوتریپسی
در پژوهشی که در ژورنال پزشکی عمان منتشر شد، نرخ موفقیت لیتوتریپسی برای سنگهای کلیه 74 درصد و برای سنگهای موجود در میزنای 88 درصد بوده است. پژوهشگر درمان موفق سنگهای مجاری ادراری را به صورت رهایی کامل از سنگ تعریف کرده است. در این پژوهش موفقیت درمان سنگ کلیه به صورت تبدیل سنگ به تکههای ناچیز با ابعاد کوچکتر از 4 میلی متر در کلیه تعریف شده است.
در این مطالعه، مشکلات ناشی از این عمل در 38.5 درصد افراد با سنگ کلیه و 39.4 درصد افراد دارای سنگ مجاری ادراری ایجاد شده است. درد پهلو شایع ترین مشکلی بوده است که افراد گزارش کرده اند. تنها نیم درصد افراد مبتلا به سنگ کلیه که با این روش درمان شده اند، عفونت مجاری ادراری را پس از درمان تجربه کرده اند.
بهبود پس از درمان لیتوتریپسی
بعد از لیتوتریپسی، بیمار ممکن است به چند هفته برای دفع سنگها نیاز داشته باشد.
بعد از این که بیمار از بی هوشی خارج میشود، فرد ممکن است برای حداقل یک ساعت تحت نظر قرار گیرد تا راحتی و پایداری وضعیت فرد برای بازگشت به خانه تایید شود. پزشک دستورات مراقبتی را در اختیار فرد قرار میدهد و داروهای کاهش درد را پیش از مرخص کردن فرد تجویز میکند.
آیا درد بعد از سنگ شکنی حال طبیعی است؟
فرد ممکن است به چند هفته زمان برای تخلیه تکههای سنگ زمان نیاز داشته باشد و دیدن خون در ادرار برای چند روز بعد از این روش درمانی مسئله ای طبیعی است. احساس درد در کمر و پهلو طبیعی است و مسکنها میتوانند به کاهش شدت درد کمک کنند.
بعضی افراد ممکن است با کبودی پوست در محل ورود امواج صوتی شوک به بدن مواجه شوند. بیشتر افراد میتوانند یک تا دو روز پس از درمان به محل کار خود بازگردند. بیماران معمولا چند هفته پس از درمان قرارهای درمانی پیگیری با پزشک خود خواهند داشت.
در موارد یورتروسکوپی افراد ممکن است به یک هفته زمان نیاز داشته باشند تا حس کنند میتوانند به محل کار خود بازگردند، با این حال بهبودی کامل فرد ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.
دکتر شهریار ناطق متخصص کلیه و جراح مجاری ادراری