در مرحله ی اول CKD، آسیب به کلیه ها خفیف است. کلیه های شما هنوز به خوبی کار می کنند اما ممکن است نشانه هایی از آسیب کلیوی یا آسیب فیزیکی به آن ها داشته باشید. نارسایی خفیف کلیه (مرحله ی اول CKD) به این معنی است که میزان فیلتراسیون گلومرولی تخمینی (eGFR) شما 90 یا بالاتر است که نشان دهنده ی عملکرد طبیعی کلیه ها می باشد اما در ادرارتان پروتئین وجود دارد. وجود پروتئین خود به تنهایی نشان از نارسایی خفیف کلیه دارد.
علائم نارسایی خفیف کلیه چیست؟
اکثر افراد مبتلا به نارسایی خفیف کلیه علائمی که بر سلامت آنها تأثیر بگذارد، ندارند. به همین دلیل است که بسیاری از افراد نمی دانند که به این بیماری مبتلا هستند. با این حال، نارسایی خفیف کلیه علائمی دارد که ممکن است خود افراد یا پزشکان هنگام معاینه ی آسیب کلیوی یا سایر بیماری ها متوجه آن ها شوند. علائم و نشانه های نارسایی خفیف کلیه عبارتند از:
- فشار خون بالا
- ورم دست یا پا
- عفونت دستگاه ادراری
- وجود پروتئین در ادرار
- وجود خون در ادرار (هماچوری)
- آسیب کلیوی ای که در سونوگرافی، سی تی اسکن، MRI یا بیوپسی کلیه خود را نشان می دهد
در نارسایی خفیف کلیه ممکن است شما متوجه تاثیری روی وضعیت سلامت خود نشوید اما آسیبی که به کلیه های شما رسیده غیر قابل برگشت باشد. در این مرحله از بیماری کارهای زیادی می توانید انجام دهید که کلیه های شما تا زمانی که امکانش هست، به خوبی کار کنند.
نحوه ی تشخیص نارسایی خفیف کلیه
بسیاری از افراد مبتلا به نارسایی خفیف کلیه هیچ علامتی ندارند. با این حال، اگر سابقه ی خانوادگی بیماری کلیوی یا بیماری که می تواند به کلیه های شما آسیب برساند (مانند دیابت یا فشار خون بالا) دارید، پزشک ممکن است سلامت کلیه های شما را آزمایش کند. برای اطلاع از اینکه آیا به نارسایی کلیه مبتلا هستید یا خیر، پزشک موارد زیر را پیشنهاد میدهد:
- آزمایش ادرار
- آزمایش eGFR خون
- بررسی فشار خون
- آزمایش های تصویر برداری برای گرفتن عکس های دقیق از داخل بدن (مثل سونوگرافی، سی تی اسکن یا MRI)
درمان نارسایی خفیف کلیه
پزشک برای درمان نارسایی خفیف کلیه عمدتاً روی کاهش سرعت پیشرفت آسیب کلیه و حفظ عملکرد خوب آن ها تا زمانی که ممکن است، تمرکز می کنند. آن ها در انجام موارد زیر با شما همکاری خواهند کرد:
- کنترل قند خون (در صورت مبتلا بودن به دیابت)
- نگه داشتن فشار خون در محدوده ی سالم (بهترین آن 120/80 میلی متر جیوه و کمتر از آن است)
- تصمیم گیری برای شروع یا توقف مصرف دارو برای کمک به محافظت از کلیه های شما.
چگونه می توان سرعت پیشرفت آسیب کلیوی را کاهش داد؟
همان طور که گفته شد، در نارسایی خفیف کلیه کارهای زیادی می توان انجام داد که کلیه های شما تا زمانی که امکانش هست، به خوبی کار کنند. در اینجا به چند مورد برای تغییراتی سالم در زندگی خواهیم پرداخت:
- رژیم غذایی سازگار با کلیه داشته باشید؛ یک متخصص تغذیه می تواند نتایج آزمایش ها را بررسی کرده و در برنامه ریزی برای وعده ها و میان وعده های غذایی ای که می خواهید بخورید (رژیم کلیوی)، به شما کمک کند.
- تحرک داشته باشید؛ حداقل 30 دقیقه در اکثر روزهای هفته تحرک داشته باشید. این تحرک می تواند هر فعالیتی (از پیاده روی یا دوچرخه سواری گرفته تا شنا و رقص) را شامل شود.
- وزن سالم خود را حفظ کنید؛ با پزشکتان در مورد این که وزن سالم برای شما چیست، صحبت کنید.
- مصرف سیگار یا تنباکو را ترک کنید.
علت ابتلا به نارسایی کلیه
نارسایی کلیه را می توان به دلایل مختلفی نسبت داد، مانند:
- بیماری های خاص
- قرار گرفتن در معرض آلاینده های محیطی یا داروهای خاص
- کم آبی شدید
- آسیب کلیوی
- دیابت
- گلومرولونفریت
- بیماری کلیه ی پلی کیستیک اتوزومال (APKD)
- فشار خون بالا؛ کنترل ضعیف فشار خون به عروق خونی کلیه ها آسیب می زند و باعث میشود آن ها به خوبی برای حذف مواد زائد و مایعات اضافی از بدن کار نکنند.
- نفریت بینابینی؛ التهاب لوله های کلیه و ساختارهای اطراف آن.
- انسداد مجاری ادراری؛ انسداد طولانی مدت مجاری ادراری به علت شرایطی مانند بزرگ شدن پروستات، کلیه و برخی از سرطان ها.
- ریفلاکس ادراری؛ وضعیتی که باعث برگشت ادرار به کلیه ها می شود.
- عفونت کلیه ها؛ این عفونت متناوب و مکرر است.
- مسمومیت ناشی از فلزات سنگین؛ مانند سرب یا داروهایی که برای کلیه ها سمی هستند.
مراحل نارسایی کلیه
بیماری کلیوی 5 مرحله و استیج دارد. این مراحل بر اساس عملکرد کلیه ها جهت تصفیه ی مواد زائد از خون است که به کمک نرخ تخمینی تصفیه ی گلومرولی (eGFR) اندازه گیری می شود. در واقع مراحل بیماری کلیه بر مبنای عدد eGFR هستند.
مرحله ی 1
در مرحله ی اول نارسایی کلیه، آسیب به کلیه ها خفیف و eGFR آن 90 یا بالاتر است. این به این معنی است که کلیه های شما سالم هستند و عملکرد خوبی دارند اما شما علائم دیگری از آسیب کلیوی دارید؛ علائمی مثل وجود پروتئین در ادرار یا آسیب فیزیکی به کلیه ها.
مرحله ی 2
مرحله ی دوم نارسایی کلیه، به آسیب کلیوی خفیف و eGFR بین 60 تا 89 اشاره دارد. این بدان معنی است که مانند مرحله ی 1، کلیه های شما به طور کلی سالم هستند و عملکرد خوبی دارند اما علائم دیگری همانند مرحله ی اول نیز وجود دارند.
مرحله ی 3
مرحله ی سوم بیماری کلیوی خود به دو مرحله تقسیم می شود. مرحله ی 3الف به eGFR بین 45 تا 59 و مرحله ی 3ب به eGFR بین 30 تا 44 اطلاق می شود. افراد مبتلا به بیماری کلیوی مرحله ی 3 معمولاً هیچ علائمی ندارند و ممکن است سایر عوارض ناشی از این بیماری مانند تجمع مواد زائد در بدن، فشار خون بالا، کم خونی و بیماری های استخوان را تجربه کنند.
مرحله ی 4
مرحله ی چهارم این بیماری به این معنی است که کلیه ها آسیب ملایم یا شدید دیده اند و نرخ فیلتراسیون گلومرولی بین 15 تا 29 است. بسیاری از افراد مبتلا به مرحله ی 4 بیماری کلیوی، علائمی مانند تورم در دست ها و پاها، کمر درد و ادرار کم و بیش طبیعی دارند. این مبتلایان همچنین باید در مورد آماده شدن برای از کار افتادگی کلیه با پزشک خود صحبت کنند.
مرحله ی 5
در مرحله ی پنجم و نهایی، نرخ فیلتراسیون گلومرولی کمتر از 15 است. این بدان معنی است که کلیه به نارسایی بسیار نزدیک شده یا کاملاً از کار افتاده است. به محض این که کلیه از کار بیافتد، دیالیز یا پیوند کلیه نیاز خواهد بود.
دکتر شهریار ناطق متخصص و جراح کلیه در تهران