بی اختیاری ادرار بعد از عمل، از شایع ترین عوارض بی حسی نخاعی می باشد. در این مقاله، علت و عوامل خطر این مشکل را توضیح خواهیم داد. احتباس ادراری پس از جراحی (POUR) زمانی ایجاد می شود که بیمار پس از عمل جراحی در دفع ادرار یا تخلیه ی کامل مثانه به مشکل بر بخورد. این امر یکی از شایع ترین و بدترین عوارض بعد از جراحی های مجاری ادراری است و حدود 70% بیماران را تحت تأثیر قرار می دهد.
احتباس ادراری پس از جراحی
احتباس ادراری پس از جراحی در اکثر بیماران یک مشکل جزئی بوده و پس از مدتی خود به خود رفع می شود. اما حدود 5% بیماران بقدری این مشکل برایشان پیچیده میشود که ممکن است به مداخلات پزشکی مانند کاتتر نیاز پیدا کنند.
برای بی حس کردن پایین تنه در عمل جراحی معمولاً از اپیدورال استفاده می شود. اپیدورال دارویی است که به نواحی اطراف نخاع تزریق شده و تنها پایین تنه را تحت تأثیر قرار می دهد (بیحسی نخاعی). به همین دلیل این دارو اغلب در جراحی های لگنی (خصوصا جراحی پروستات) و زایمان به کار می رود. تحقیقات نشان داده است که در برخی موارد، تزریق اپیدورال در اطراف نخاع ممکن است منجر به اختلال در دفع ادرار گردد.
علت بی اختیاری ادرار پس از عمل
اگرچه اغلب افراد بی حسی از کمر را تحت عنوان «بی حسی نخاعی» می شناسند، اما در واقع این نوع بی حسی نوعی بیهوشی عمومی یا کمای پزشکی است که باعث از هوش رفتن بیمار شده و پاسخ بدن را قطع می کند.
بر خلاف خواب، در این حالت برخی از عملکردهای غیر ارادی مغز (از جمله سیستم عصبی که پیام هایی جهت انقباض و دفع ادرار به مثانه می فرستند) کند یا متوقف می گردد. اپیدورال معمولاً ترکیبی از یک بی حسی موضعی و یک ماده ی مخدر است. بی حسی موضعی، گیرنده های لامسه و حرکتی را مسدود می کند و ماده ی مخدر درد را از بین می برد. ترکیب این دو دارو باعث می شود که بدن به دوز کمتری از هر دوی این داروها به صورت جداگانه نیاز داشته باشد.
احساس «بی حسی» لگن به عضلات کف لگن و مثانه ی شما سرایت کرده و روی حساسیت مثانه و کنترل ادرار تأثیر می گذارد. در اغلب مواقع زمانی که دارو به صورت کامل از سیستم خارج می شود، بدن شما گیرنده های عصبی را بازسازی می کند. اما در موارد اندکی این بی حسی می تواند باعث تغییر در حالت گردن مثانه و اختلال در عملکرد بسته شدن مجرای ادراری شود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر بی اختیاری ادرار پس از جراحی قرار دارند؟
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهند عبارتند از:
- سن: افراد بالای 50 سال بیشتر از سایرین در معرض بی اختیاری ادراری پس از جراحی قرار دارند.
- مردانی با پروستات بزرگ شده معمولاً بیشتر در معرض خطر هستند. در واقع، یکی از دلایل جراحی پایین تنه سرطان پروستات است.
- زمان بیهوشی: هرچه عمل جراحی شما طولانی تر باشد، احتمال بروز عارضه ی POUR نیز بیشتر می شود.
- داروهایی که قبل و بعد از جراحی استفاده می کنید: مثل مسدود کننده های بتا که برای کنترل فشار خون تجویز می شوند ممکن است باعث احتباس مایعات در بدن شوند. در صورت مشاهده ی هر گونه تورم باید به پزشک مراجعه کنید.
چگونه می توان بی اختیاری پس از جراحی را مدیریت کرد؟
اگر پس از جراحی در دفع ادرار یا تخلیه ی کامل مثانه ی خود با مشکل مواجه شدید به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید. در اغلب موارد مشکلات دفع ادرار پس از جراحی پس از مدتی خود به خود رفع می شوند. اما اگر مثانه ی شما پر است و شما قادر به تخلیه ی ادرار خود نیستید، پزشک یا پرستار شما ممکن است از کاتتر برای تخلیه ی ادرار شما استفاده کند. در هر صورت تا زمانی که مشکلات ادراری شما به طور کامل در بیمارستان رفع نشود، از بیمارستان مرخص نخواهید شد.
بررسی احتمالات و تحقیق در مورد عوارض جراحی بهترین راه مدیریت هر گونه اضطرابی برای عمل است. بهترین راه برای رفع تمامی ابهامات این است که در مورد روش درمانی خود، عوارض جانبی، خطرات احتمالی مربوط به دفع ادرار و نحوه ی مدیریت و کنترل آن با جراح یا پزشک خود صحبت کنید.
مدیریت بی اختیاری ادرار پس از بی حسی نخاعی
اگر بی اختیاری ادرار پس از جراحی ادامه دار شد، بهتر است سریعاً از پزشک خود وقت بگیرید. تا زمان ویزیت شما می توانید برای راحتی خود از پدهای مخصوص استفاده کنید. پدهای جاذب مخصوص TENA برای افرادی با ضعف مثانه طراحی شده اند. این پدها مایعات را به سرعت جذب کرده و بدون اینکه بویی ایجاد کنند، لایه سطحی آنها خشک می ماند.
دکتر شهریار ناطق جراح کلیه و مجاری ادراری در تهران
