تخلیه نشدن کامل ادرار در زنان می تواند همه را در هر سنی به خود دچار کرده و سبب بروز درد، تحریک پذیری و خجالت زدگی شود. اصطلاح پزشکی این وضعیت احتباس ادراری نام دارد. احتباس ادراری در صورت عدم درمان به موقع می تواند به عوارضی همچون نارسایی کلیه و مرگ منجر شود. شناسایی علائم و درمان پزشکی فوری در این وضعیت بسیار اهمیت دارد.

چرا برخی زنان در تخلیه کامل مثانه خود مشکل دارند؟

احساس نیاز به دفع ادرار و ناتوانی در تخلیه کامل آن می تواند بسیار ناراحت کننده باشد. این وضعیت با نام عدم تخلیه کامل مثانه یا احتباس ادراری شناخته شده و در زنان بسیار رایج است. احتباس ادراری هنگامی بروز می دهد که عضلات مثانه توانایی انقباض مناسب و تخلیه مثانه را نداشته یا مسیر خروج ادرار به هر دلیل دچار انسداد شده است.

افراد مبتلا به این مشکل ممکن است خم شدن به سمت جلو و شل کردن عضلات کف لگن را خوشایند یابند. فیزیوتراپ ها می توانند زنان را در زمینه تمرین دادن به عضلات کف لگن و تخلیه مناسب تر مثانه آموزش دهند. همچنین، زنانی که از افتادگی اندامی رنج می برند می توانند با استفاده از انگشتان خود به تخلیه کامل تر مثانه کمک کنند.

افتادگی اندام زمانی اتفاق می افتد که یکی از اندام های ناحیه لگن از موقعیت مناسب خود خارج شده و بر مثانه یا واژن می افتد. استفاده از شیاف واژن نیز در این موارد می تواند موثر باشد. درمان های متعددی برای مشکل یاد شده وجود داشته و بیمار پس از مشورت با پزشک می تواند بهترین گزینه را انتخاب کند.

برای درک بهتر این مشکل بهتر است عملکرد دستگاه ادراری را بدانیم

نحوه کارکرد دستگاه ادراری

ادرار پس از تولید شدن در کلیه ها توسط 2 مجرای بلند به نام میزنای به درون مثانه هدایت می شود. مثانه یک محل ذخیره موقت برای ادرار بوده تا بتوان به کمک آن ادرار را از بدن خارج کرد. مجرایی به نام میزراه، ادرار را از مثانه به بیرون از بدن هدایت می کند. دو عضله به نام اسفنکتر در مسیر میزراه قرار گرفته و حرکت آن را کنترل می کنند.

هنگامی که مثانه از ادرار پر می شود، مغز به فرد دستور می دهد تا به سمت توالت برود. پس از آمادگی برای دفع ادرار، مغز مثانه را منقبض و عضلات اسفنکتر را شل می کند تا ادرار بتواند از بدن خارج شود. همانطور که بیان شد، چندین اندام یا بافت در این فرایند نقش دارند. اختلال در عملکرد هر کدام از عوامل موثر در این فرایند می تواند به احتباس ادراری منجر شود. در این وضعیت، حتی پس از دفع ادرار، مقداری از ادرار در مثانه باقی خواهد ماند.

علائم و نشانه های تخلیه نشدن کامل ادرار در زنان

بسته به شدت و مدت بیماری، احتباس ادراری می تواند در مراحل اولیه، حاد یا مزمن بوده و علائم مشابهی را بروز دهد. البته این علائم با گذشت زمان بدتر می شوند. در صورتی که این بیماری در مراحل اولیه نادیده گرفته شود به سرعت به نوع حاد پیش روی خواهد کرد.

در مراحل اولیه، فرد بلافاصله پس از دفع ادرار دوباره احساس نیاز خواهد کرد. علائم احتباس ادراری در مراحل حاد و مزمن به شرح زیر هستند:

احساس نیاز به دفع مکرر ادرار
دشوار یا زمان بر بودن شروع جریان ادرار
ضعیف بودن جریان ادرار یا توقف و شروع چند باره آن
احساس نیاز به دفع ادرار بلافاصله پس از دفع
بیدار شدن بیش از یک بار در شب برای دفع ادرار
نشت ادرار در طول روز و ایجاد احساس شرمندگی و سرخوردگی اجتماعی
بی اختیاری: احساس شدید دفع ادرار یا عدم توانایی به مهار آن تا رسیدن به توالت
عدم توانایی فرد در تشخیص پر بودن مثانه
ناراحتی و احساس پری مداوم در ناحیه پایینی شکم یا لگن

عوامل مرتبط با تخلیه نشدن کامل ادرار

انسداد در هر محلی از مجاری ادراری: هر عاملی که از ورود ادرار از کلیه ها به مثانه جلوگیری کند می تواند سبب احتباس ادراری شود. برخی از عوامل رایج این انسداد در مردان و زنان به شرح زیر هستند:

⚠️ مشکلاتی که ممکن است باعث تخلیه شدن کامل ادرار در شما شوند:

1_ مشکلات عصبی و نورولوژیک

پیام های عصبی با استفاده از طناب نخاعی از مغز به نواحی لگنی رسیده و بازخورد آن ها از همین مسیر باز می گردد. اختلال در عملکرد عصب ها در هر جای این مسیر می تواند زمینه ساز ابتلا به احتباس ادراری باشد. برخی از اختلالات یاد شده ناشی از مشکلاتی همچون موارد زیر هستند:

سکته مغزی
مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)
آسیب یا ضربه به مغز و طناب نخاعی
زایمان طبیعی
ابتلای طولانی مدت به دیابت
بیماری پارکینسون
مشکلات ساختاری میزراه
مشکلاتی همچون عفونت مجاری ادراری، جای زخم ناشی از جراحی و التهاب می توانند با تغییر ساختار میزراه سبب احتباس ادراری شوند.

2_ جراحی

برخی جراحی ها سبب احتباس ادراری چند روزه می شوند. این مشکل می تواند در اثر داروی بیهوشی، دارو های مصرفی در طول جراحی یا جراحی مشکلات ناحیه لگن همچون هموروئید باشد.

3_ عوامل مختص مردان

انسداد جریان ادراری در مردان می تواند ناشی از بزرگی غیر سرطانی پروستات، سرطان پروستات و غلاف های انقباضی آلت تناسلی باشند. مردان ختنه نشده با ابتلا به مشکلاتی همچون پارافیموز و فیموز ممکن است به احتباس ادراری دچار شوند.

مردان همچنین می توانند در اثر عفونت یا التهاب مثانه (سیستیت)، میزراه (اورتریت)، پروستات (پروستاتیت) و پوست آلت در مردان ختنه نشده (بالانیت) به احتباس ادراری دچار شوند. آسیب یا ضربه به ناحیه لگن نیز می تواند عاملی دیگر از احتباس ادراری باشد.

4_ عوامل مختص زنان

سرطان یا افتادگی رحم می تواند با انسداد میزراه سبب بروز احتباس ادراری شود. همچنین مسیر ادراری نیز ممکن است در اثر افتادگی مثانه، رحم یا مقعد دچار انسداد شود. عفونت هایی همچون ولوو واژینیت و سیستیت از دیگر عوامل احتباس ادراری در زنان هستند.