آزواسپرمی یا بی نطفگی چیست و راه های درمان آن کدام است؟

حدود 1 درصد از مردان و حدود 15 درصد از مردان عقیم، به آزواسپرمی مبتلا هستند. آزواسپرمی ممکن است در نتیجه ی عدم تولید اسپرم یا عدم توانایی اسپرم برای حل شدن در مایع منی باشد، اما با توجه به نتایج آزمایشگاهی، گاهی هر دو مؤلفه در یک شخص موجود است.

تشخیص اصلی این اختلال زمانی مشخص میشود که، طی بررسی توسط میکروسکوپ‌های قدرتمند، هیچ اسپرمی در مایع منی موجود نباشد.

انواع دسته بندی آزواسپرمی

ارزیابی بیمار مبتلا به ازواسپرمی، به‌منظور تشخیص علت بیماری صورت می‌گیرد.

آزواسپرمی پیش بیضه‌ای

این نوع حدود 2 درصد از مردان مبتلا به ازواسپرمی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بر اثر اختلالات غده هیپوفیز و هیپوتالاموس به وجود می آید.

آزواسپرمی بیضه ای

ازواسپرمی بیضه‌ای یا ازواسپرمی غیر انسدادی حدود 49 الی 93 درصد از مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در مردان مبتلا به ازواسپرمی غیر انسدادی، در واقع کاهش نطفه زایی یا عدم نطفه زایی دیده می‌شود.

آزواسپرمی پس بیضه ای

انسداد پس بیضه‌ای یا انزال معکوس، 7 الی 51 درصد از مردان مبتلا به ازواسپرمی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این مورد نطفه زایی وجود دارد، هرچند منی فاقد اسپرم است.

درصورتی‌که هیچ‌کدام از موارد بالا در مورد فرد به کار نرود از اصطلاح ازواسپرمی ایدیوپاتیک Idiopathic azoospermia استفاده می‌کنیم.

آزواسپرمی ایدیوپاتیک

یکی از شدیدترین حالت‌های ناباروری در مردان است که 1 درصد از مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال علت مشخصی ندارد، اما برخی عوامل از قبیل سن و وزن بر آن تأثیر گذارند.

برای نمونه بر اساس نتایج مطالعاتی که در سال 2013 صورت گرفت، چاقی و اضافه وزن، از عوامل اولیگواسپرمی و ازواسپرمی هستند، اما علت اصلی این اختلال هنوز مشخص نیست.

تشخیص آزواسپرمی

اندازه‌گیری سطح هورمون، بررسی‌های فیزیکی و سوابق پزشکی، برای تشخیص اولیه ی این بیماری استفاده می‌شوند. سابقه ی بیماری در کودکی، سابقه ی خانوادگی، ناتوانی جنسی، التهاب بیضه، سابقه ی شیمی‌درمانی و پرتودرمانی و تمام آسیب‌های جنسی نیز در مرحله تشخیص، تأثیرگذار هستند.

بررسی فیزیکی نیز شامل، اندازگیری بیضه‌ها، بررسی هماهنگی بیضه ها، سازگاری اپیدیدیم، صفات ثانویه جنسی و بررسی ابتلا یا عدم ابتلا فرد به واریکوسل است. در بررسی سطح هورمون ها، میزان سرم تستوسترون و سطح هورمون محرک فولیکول، ارزیابی می‌شوند.

بیماری‌های مرتبط با آزواسپرمی

• هایپر پرولاکتینوما
• سندرم كلاين‌ فلتر
• التهاب بیضه
• سرطان بیضه
• فيبروز کیستی
• انسداد مجرای انزال
• انزال معکوس
• سندرم کالمن
• عقب‌ ماندگى‌ ذهنى‌

عوامل تأثیرگذار بر آزواسپرمی

• چاقی
• اضافه وزن
• آفت‌کش‌ها
• مواد مخدر از قبیل ماری‌جوآنا
• پرتودرمانی
• زخم‌های تناسلی
• عمل جراحی ناحیه لگن
• مصرف آنتی‌بیوتیک

پیشگیری از آزواسپرمی

آزواسپرمی، اختلالی غیرقابل پیشگیری است اما با رعایت برخی عوامل مرتبط با آن، می‌توان شانس ابتلا به آن را کاهش داد. کاهش وزن و انتخاب سبک زندگی سالم، جزو بهترین گزینه ها برای پیشگیری از آزواسپرمی هستند.

علائم آزواسپرمی

ازواسپرمی به‌طور طبیعی در زمان آزمایش‌های ناباروری از جمله آزمایش اسپرم، تشخیص داده می‌شود. این تشخیص بر اساس بررسی دو مرحله‌ای منی است، که طی دو مرحله مجزا انجام می‌گیرد. انسداد مجرای اسپرم از طریق بررسی فیزیکی قابل‌تشخیص است و به‌وسیله ی تصویربرداری با امواج فراصوت به تشخیص نهایی می‌رسد.

تشخیص ازواسپرمی ناشی از انسداد، ناهنجاری‌های مربوط به انسداد مجرای انزال و کیست پروستات نیز از طریق انجام این آزمایش امکان‌پذیر است. انزال معکوس از طریق آزمایش ادرار پس از انزال و با وجود یا عدم وجود اسپرم در ادرار، قابل‌تشخیص است.

پایین بودن سطح هورمون های LH  و FSH و همچنین پایین یا متوسط بودن سطح هورمون تستوسترون، حاکی از اختلالات پیش بیضه‌ای هستند، درحالی‌که بالا بودن سطح هورمون گنادوتروپين‌، نشان از اختلالات بیضه‌ای است. این تمایز اما چندان واضح نیست و تفاوت بین ازواسپرمی انسدادی و غیر انسدادی ممکن است نیازمند تکه‌برداری از بیضه باشد.

درمان آزواسپرمی

درمان اختلال آزواسپرمی از طریق تجویز دارو و عمل جراحی صورت می‌گیرد.

دارو

مردانی که به دلیل هایپرپرولاکیتنمیا، مبتلا به آزواسپرمی هستند یا مردانی که تولید اسپرم در آن‌ها به دلیل اندروژن‌ خارجی متوقف شده باشد، با عدم مصرف دارو بهبود بافته و دوباره قادر به تولید اسپرم خواهند بود.

عمل جراحی

یکی از علل آزواسپرمی انسدادی، آسیب پزشکی به مجرای انزال است و برای ترمیم نیاز به عمل جراحی است.

پیوند مغز استخوان

پیوند مغز استخوان گزینه درمانی پس از شیمی‌درمانی برای بیماران مبتلا به ناباروری آزواسپرمی است.

دکتر شهریار ناطق جراح کلیه و متخصص ارولوژی

برای پرسش از دکتر بر روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.