کلیه پیوندی چند سال عمر میکند؟[ +عوارض پیوند کلیه ]

چرا پیوند کلیه انجام می شود؟

پیوند کلیه (Renal Transplantation ) عبارت است از کارگزاری کلیه ی انسان از شخصی به شخص دیگر. در اغلب موارد در حین پیوند نیازی به خارج کردن کلیه های اصلی شخص نبوده و کلیه پیوندی در محلی متفاوت کاشته می شود.

یک پیوند موفق می‌تواند عمر فرد دریافت کننده را طولانی کند و کیفیت زندگی این فرد را بسیار بهبود ببخشد. بیمار از محدودیت‌های دیالیز و از تظاهرات برگشت‌پذیر اورمی ( افزایش اوره خون و کراتینین ) خلاص می‌شود.

پیوند اعضا به خصوص پیوند کلیه در این دهه ی اخیر پیشرفت زیادی داشته است. اولین عمل پیوند کلیه موفق در جهان در سال 1954 در بوستون آمریکا بین یک 2 قلو انجام شده است. اولین جراحی پیوند کلیه در ایران در شیراز در سال 1979 انجام شد.

جالب این می باشد که در حال حاضر ایران در خاورمیانه رتبه ی اول از نظر تعداد عمل سالانه را دارد. در حال حاضر کلیه پیوندی به طور متوسط ١٥-١٢ سال عمر می کند، بطوریکه در کشور ما بقاء یک ساله کلیه پیوندی٩٢٪؜ و بقاء ٣ ساله آن ٨٥٪؜ است. طبیعی است در شرایط یکسان، طول عمر کلیه پیوندی که از خویشاوند درجه یک گرفته شده باشد بیشتر از کلیه پیوندی غریبه می باشد.

نکته مثبت پیوند زدن کلیه داشتن طول عمر بیشتر نسبت به بیماران دیالیزی و هم چنین محدودیت غذایی کمتر نسبت به بیماران دیالیزی است، هر چند که بیماران پس از پیوند باید رژیم غذایی و سبک زندگی سالم را رعایت کنند. در مقابل در شخص پیوندی به علت مصرف داروهای سرکوب کننده ایمنی، امکان عفونت و بعضی از انواع بدخیمی ها افزایش می یابد.

طبق تحقیقات، نتایج پیوند و طول عمر کلیه پیوندی در کسانی که عمل تعویض کلیه را قبل از شروع دیالیز انجام داده اند (Preemptive) و یا مدت زمان کوتاهی بعد از دیالیز پیوند زده اند، نسبت به کسانی که قبل از پیوند به مدت طولانی دیالیز شده اند، بالاتر و بهتر است. در ابتدا توضیح مختصری راجع به انواع پیوند در بدن می دهیم.

انواع پیوند

❇ اتوگراف یا اتو ترانس پلانت

یعنی پیوند یک بافت از بدن شخص به خودش

❇ ایزوگرافت یا ایزوترانس پلانت

مثل پیوند بین 2 قلوهای تک تخمی

❇ آلو گرافت یا هوموترانس پلانت

مثل پیوند کلیه بین 2 انسان

❇ زینوگرافت یا هتروترانس پلانت

مثل پیوند از یک حیوان به انسان

ارزیابی اهدا کننده کلیه

به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت سالانه به 80-75 کلیه جایگزین نیاز بوده و از آنجا که این تعداد با دهنده های جسد قابل تامین نیست، این نیاز از دهندگان زنده که می تواند خویشاوند یا غیر خویشاوند باشد تامین می شود. قابل توجه می باشد که ایران دارای بیشترین تعداد پیوند کلیه از زنده ی غیر فامیل در جهان است.

چگونه دهنده ی زنده ارزیابی و انتخاب می شود؟

در ابتدا تمام دهندگان از لحاظ روانی و سپس از لحاظ گروه خونی مورد بررسی قرار می گیرند. قابل ذکر است که برای گروه خونی ناسازگاری ABO مهم می باشد و باعث پس زدن پیوند می شود. اما ناسازگاری RH یا همان مثبت و منفی بودن گروه خونی مهم نیست.

برای دهندگان کلیه مهم می باشد که بعد از برداشتن یک کلیه برای آنها مشکلی پیش نمی آید و برای آنها کلیه بهتر نگه داشته می شود. میزان مرگ و میر ناشی از اهدای کلیه0.3% و ریسک عوارض تهدید کننده ی حیات یا نا توان کننده به صورت دائم 23-0 % می باشد.

در بعضی مراکز برای دهنده حد فوقانی سنی (70-65 سال) مشخص می شود. فیلتراسیون گلومرولی(GFR) بیشتر از 80 به عنوان حد قابل قبول جهت اهدای کلیه مورد قبول می باشد. این نکته مهم می باشد که زندگی دهنده هیچگاه نباید به خاطر گیرنده به خطر بیافتد، حتی اگر دهنده خویشاوند بوده و برایش این موضوع مهم نباشد.

دهندگان خویشاوند از لحاظ بیماری های کلیوی موروثی باید به دقت بررسی شوند. آخرین مرحله در بررسی دهنده روش های تصویر برداری می باشد. معمولا کلیه چپ به علت طول ورید بلندتر، بیشتر برای پیوند انتخاب می شود. نهایی ترین تست ایمونولوژیک برای دهنده تست کراس مچ لنفوسیتی است.

عمل جراحی دهنده

عمل جراحی دهنده می تواند به صورت روش باز یا لاپاراسکوپیک باشد که در روش باز یک برش کوچک در پهلو داده می شود، سپس کلیه خارج شده در یخ گذاشته شده و پس از انتقال به بالین شخص گیرنده عمل پیوند شروع می شود.

همانگونه که در تصویر زیر مشاهده می شود در حین کاشتن کلیه پیوندی در فرد گیرنده، ابتدا یک برش مایل در قسمت تحتانی شکم داده شده و سپس به ترتیب شریان، ورید و حالب کلیه پیوندی، اناستوموز می شود.

بررسی گیرنده ی پیوند کلیه

شایع ترین علت نارسایی کلیه عبارتند از :

• دیابت
• فشارخون
• ریفلاکس های ادراری
• کلیه پلی کیستیک

برای گیرنده های پیوند دانستن علت نارسایی کلیه بسیار مهم می باشد، چرا که با شناخت علت زمینه ای نارسایی کلیه، از نارسایی کلیه برای عضو جایگزین شده جلوگیری می شود.

گیرنده ی پیوند کلیه حتما باید از نظر بیماری های قلبی و عروقی، بیماری گوارشی، پانکراتیت، سنگ کیسه صفرا، بیماری های کبد و عفونت بررسی شود. هم چنین به علت اینکه گیرنده کلیه جدید تا مدتی داروهای سرکوب کننده ایمنی دریافت می کند افراد مبتلاء به ایدز، سرطان، هپاتیت B و یا بیماری فعال عفونی منع پیوند دارند.

در افرادی که نارسایی قلبی مقاوم، نارسایی تنفسی مزمن، بیماری پیشرفته ی کبدی و … دارند، عمل پیوند انجام نمی شود. کلیه پیوندی معمولا در سمت راست لگن گیرنده قرار می گیرد.

عوارض پیوند کلیه

از عوارض پیوند کلیه می توان به اختلال عملکرد کلیه پیوندی، خونریزی بعد از عمل، ترومبوز های بعد از پیوند، تنگی شریان کلیوی و پس زدگی پیوند اشاره کرد.

پس زدن پیوند مهمترین عارضه شخص گیرنده بوده که غالبا به علت ناسازگاری ژنتیک اتفاق می افتد. در واقع در صورتی که ناسازگاری ژنتیکی بین فرد اهدا کننده و فرد گیرنده کلیه وجود داشته باشد، سیستم ایمنی فرد گیرنده، کلیه پیوندی را به عنوان بافت مهاجم شناسایی کرده و پیوند را پس می زند.

علائم پس زدن پیوند کلیه

معمولا پس زدن پیوند خود را به صورت یکی از علائم زیر نشان می دهد.

• سفت شدن کلیه پیوندی
• تب
• تورم بدن
• افزایش وزن
• افزایش فشار خون
• کاهش ادرار
• افزایش کراتینین خون

در صورتیکه پس زدن پیوند در روزهای اولیه پس از پیوند اتفاق بیافتد، کلیه پیوندی را خارج می کنند اما در صورتی که پس زدن به صورت مزمن اتفاق بیافتد (Chronic Rejection) نیازی به خارج سازی کلیه پیوندی نبوده مگر اینکه کلیه پیوندی عفونی شود و شخص دچار تب و لرز شود.

مراقبت بعد از پیوند کلیه

قابل ذکر است که حداقل 6 تا 8 هفته بعد از عمل جراحی پیوند زدن کلیه اجازه ندهید بیمار جسم سنگینی را بلند کند و یا فعالیت بدنی شدید داشته باشد. مدت 2 تا 3 ماه بعد از عمل جراحی، بیمار نباید جسم سنگین تر از 9 کیلوگرم را بلند کند و حداقل 4 تا 6 ماه بعد از جراحی نباید جسم سنگین تر از 18 کیلو را بردارد.

شروع روابط جنسی ١ ماه پس از پیوند بلامانع است اما در خانمها تا ١ سال پس از پیوند بارداری ممنوع است. هم چنین به دلیل احتمال انتقال داروهای پیوندی از طریق شیر مادر، شیر دادن به فرزند نیز ممنوع می باشد. از بستن کمربندهای تنگ خودداری کنید.

برای کاهش شانس پس زدن پیوند در شخص گیرنده از داروهای سرکوب کننده ایمنی استفاده شده و در نتیجه شانس عفونت و بعضی از انواع بدخیمی ها در آن شخص افزایش می یابد. برای پیشگیری از عفونت، رعایت بهداشت محیط و بهداشت فردی بسیار حائز اهمیت می باشد.
هم چنین شستن مکرر دست ها برای پیشگیری از عفونت های احتمالی بسیار حائز اهمیت است. در بانوان پیوندی توصیه به انجام پاپ اسمیر منظم جهت تشخیص به موقع سرطان دهانه رحم می شود.

مراجعه فوری به پزشک

بیمارانی که عمل تعویض کلیه انجام داده اند باید توجه داشته باشند که در صورت بروز علائم زیر به پزشک مراجعه کنند:

• اگر بیمار تب 37/3درجه سانتی گراد و بالاتر دارد.
• اگر علائمی مشابه بیماری آنفلوآنزا دارد.
• درد جدیدی در اطراف محل پیوند شروع شده است.
• افزایش وزن ناگهانی داشته و یا طی 24 ساعت 1 کیلوگرم به وزن او اضافه شده است.
• تجمع مایعات (آب آوردن) در بدن یا ادم و ورم دارد.
• مقدار دفع ادرار به طور واضحی کم شده باشد.

دکتر شهریار ناطق متخصص و جراح کلیه و متخصص ارولوژی

برای پرسش از دکتر بر روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.