عوامل بسیاری می توانند در ناباروی مردانه تأثیر داشته باشند. اگر اسپرمی سالم باشد، با وجود کم تحرکی اسپرم، بارداری باز هم ممکن است اتفاق بیفتد. با استفاده از تکنولوژی های باروری مانند لقاح آزمایشگاهی یا تلقیح داخل رحمی (IUI) می توان به افزایش شانس بارداری کمک کرد. اگر به مدت 12 ماه یا بیشتر، تلاش شما برای بارداری ناموفق بوده است، با پزشک خود درمیان بگذارید.
او می تواند با استفاده از آزمایشات مختلف، مشکلات احتمالی شما و همسرتان را برای باروری تشخیص دهد. سپس، اقدامات بعدی را برای درمان مشخص خواهد کرد. سلامت اسپرم، عامل مهمی در توانایی باروری زوجین است و شش معیار اصلی برای آن وجود دارد که عبارتند از:
- حجم
- تحرک
- شکل
- توانایی اسپرم برای عبور از مخاط دهانه رحم و رسیدن آن به تخمک
- واکنش آکروزومی
- توانایی اتصال به زونا پلوسیدا
- تراکم زدایی هسته
علاوه بر این، اسپرم برای یک باروری موفق، به تعداد کروموزوم های مناسبی نیاز دارد. هر گونه نقص در این معیارها می تواند منجر به ناباروری عامل مردانه شود. مطابق با آمار، 15 تا 20 درصد از زوجین در سراسر جهان با مشکل ناباروری مواجه هستند. عوامل مردانه ای همچون تحرک اسپرم، علت ناباروری 30 تا 40 درصد این افراد می باشد. 20 درصد ناباروری های دیگر بر اثر مجموعه ای از عوامل ناباروری مردانه و زنانه رخ می دهند.
حرکت اسپرم و بارداری
سرعت حرکت یک اسپرم سالم باید حداقل 25 میکرومتر در ثانیه باشد. اگر مردی حرکت اسپرم ضعیفی داشته باشد، دچار مشکلی به نام آستنوسپرمی شده است. مشکلات مختلفی می توانند تحرک اسپرم را مختل کنند که به چند مورد از آنها اشاره میکنیم:
- حرکت پیشرونده ی آهسته یا کُند
- تحرک غیر پیشرونده، که سرعت آن کمتر از 5 میکرومتر در ثانیه می باشد.
- عدم حرکت اسپرم
سرعت و جنسیت اسپرم
از قدیم الایام این تصور رایج وجود دارد که اسپرمی با کروموزوم “y” یا اسپرم پسر، نسبت به اسپرمی با کروموزوم X یا اسپرم دختر، سریعتر حرکت می کند. تحقیقات ثابت کرده اند که این موضوع چیزی جز یک افسانه نیست و بین تحرک یا سرعت اسپرم X و Y ،تفاوت زیادی وجود ندارد.
علت کند شدن حرکت اسپرم
کم تحرکی اسپرم، می تواند علت های مختلفی داشته باشد. بعضی از مردان ممکن است برای کم تحرکی اسپرم، یک علت ژنتیکی داشته باشند، در حالیکه برخی دیگر ممکن است به یک بیماری نامعلوم مبتلا باشند. سبک زندگی و عوامل محیطی نیز نقش مهمی در تحرک اسپرم دارند. برای مثال، سیگار کشیدن با کم تحرکی اسپرم، رابطه مستقیم دارد، مخصوصاً اگر مردی در روز بیشتر از 10 نخ سیگار می کشد.
مردان نظامی یا مردانی که شغل آنها نقاشی یا رانندگی است و یا از ناحیه باسن به طور مکرر دچار ضربه می شوند، ممکن است در خطر ناباروری بر اثر شرایط سخت کاری قرار بگیرند. شرایطی به نام واریکوسل، زمانی رخ می دهد که رگهای درون بیضه بزرگ شده باشند. این مشکل منجر به کاهش تحرک اسپرم می شود. همچنین، کم تحرکی اسپرم ممکن است مربوط به اختلال در ترشح غدد جنسی مردانه باشد که منجر به تخلیه آهسته تر غدد می شود.
تشخیص و بررسی تحرک اسپرم
تحرک اسپرم را می توان از طریق آزمایش تجزیه و تحلیل مایع منی بررسی کرد. برای انجام آزمایش، شما باید حداقل دو نمونه منی تهیه کنید. نمونه های منی معمولاً در مطب دکتر یا آزمایشگاه از طریق خودارضایی گرفته می شوند. همچین نمونه ی اسپرم را می توان از طریق رابطه ی جنسی با کاندوم یا روش عقب نشینی برای جمع آوری منی انجام داد.
نمونه منی باید در دمای اتاق نگهداری شود و ظرف مدت 30 الی 60 دقیقه به آزمایشگاه فرستاده شود. در صورتی که کمتر از 40 درصد اسپرم ها تحرک داشته باشند، فرد دچار کم تحرکی اسپرم است. آزمایش منی علاوه بر بررسی تحرک اسپرم، برای موارد زیر نیز استفاده می شود:
- سلامت سیستم تناسلی مرد
- اندام های جانبی
- انزال
درمان تحرکت پایین اسپرم
اصلاح سبک زندگی می تواند به درمان کم تحرکی اسپرم برخی از مردان کمک کند:
- ورزش منظم
- حفظ یک وزن سالم
- محدودیت استفاده از تلفن همراه
- کاهش مصرف الکل
- ترک سیگار
قویترین دارو برای حرکت اسپرم
مصرف برخی از مکمل ها نیز می تواند به بهبود تحرک اسپرم کمک کند. برای مثال، مطابق با تحقیقات علمی، در مردانی که حداقل به مدت 100 روز متوالی، مکمل سلنیوم ( 200 میکروگرم) و ویتامین E (400 واحد) مصرف کرده اند، 52 درصد افزایش تحرک اسپرم مشاهده شده است. قبل از مصرف هرگونه مکمل باید با پزشک خود مشورت کنید و آن را فقط از داروخانه های معتبر تهیه کنید.
اگر دلیل مشکل تحرک اسپرم، یک بیماری خاص مانند سطوح هورمون کم یا واریکوسل باشد، داروهایی مانند هورمون های محرک فولیکول و گنادوتروپین کوریونیک انسانی ممکن است مؤثر باشند. در برخی از موارد، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند.
دکتر شهریار ناطق متخصص اورولوژی در تهران
