وقتی یک سنگ کلیه تشکیل می شود، معمولاً در کلیه باقی می ماند یا به سوی حالب حرکت می کند. حالب لوله باریکی است که کلیه را به مثانه وصل می کند. فرایند عبور سنگ کلیه می تواند دردناک و غیرقابل پیش بینی باشد. اندازه، شکل و محل سنگ روی علائم و شدت درد شما تأثیر دارد. زمانی که سنگ کلیه از طریق سیستم ادراری هدایت می شود، می تواند موجب مجموعه ای از علائم همچون درد شدید، ناراحتی، خون در ادرار و نیاز فوری به ادرار شود.
شدت این علائم بسته به علائمی همچون اندازه سنگ، وضعیت آن در مجرای ادراری و آستانه ی درد فرد متفاوت است. دفع سنگ ادرار از چند روز تا چند هفته طول می کشد و در برخی از موارد، ممکن است برای تسهیل دفع سنگ، مداخله پزشکی ضروری باشد. گرچه، حتی بعد از دفع موفقیت آمیز سنگ کلیه، برخی از افراد ممکن است درد لگن طولانی مدت را تجربه کنند.
در ویدئو زیر مراحل سنگ شکن و دفع سنگ کلیه فوری را از زبان دکتر ناطق مشاهده می کنید:
علت درد لگن بعد از سنگ شکن کلیه
درد لگن بعد از دفع سنگ کلیه می تواند به عوامل مختلفی از جمله موارد زیر مربوط باشد:
1_ التهاب و سوزش
دفع سنگ کلیه می تواند موجب آسیب و سوزش مجرای ادراری شود و منجر به التهاب حالب، مثانه یا مجرای ادراری شود. حتی بعد از دفع سنگ کلیه، التهاب و سوزش می تواند ادامه داشته باشد و منجر به درد لگنی مداوم شود.
2_ گرفتگی های مجرای ادراری
زمانی که سنگ کلیه درون حالب حرکت می کند، لوله می تواند در واکنش به وجود سنگ دچار اسپاسم شود. این اسپاسم ها، تلاش بدن برای به جلو راندن سنگ می باشد. گرچه، حتی بعد از دفع موفق سنگ، حالب به اسپاسم ادامه می دهد و باعث درد لگن می شود.
3_ سوزش بافت های اطراف
وجود سنگ کلیه می تواند موجب سوزش بافت های مجاور از جمله مثانه، عضلات و عصب های کف لگن شود. این سوزش حتی بعد از دفع سنگ کلیه می تواند وجود داشته باشد و منجر به درد لگن مداوم شود.
4_ باقی ماندن اجزای سنگ میکروسکوپی
در برخی از موارد، بعد از دفع سنگ کلیه ممکن است تکه های کوچکی از سنگ کلیه در مجرای ادراری باقی بماند. این تکه های سنگ میکروسکوپی ممکن است به سوزش مجرای ادرای ادامه دهند و باعث درد لگن شوند. لازم به ذکر است که مدت و شدت درد لگن می تواند در بین افراد متفاوت باشد. با اینکه برخی از افراد فقط به مدت کوتاهی دردی خفیف را تجربه می کنند، برخی دیگر ممکن است درد های طولانی تر و شدیدتری را تجربه کنند.
مشورت با متخصص کلیه و مجاری ادراری برای شناسایی علت زمینه ای درد لگن و تعیین مناسب ترین راهکارهای کنترل درد از اهمیت زیادی برخوردار است. در بخش بعدی ما به علل احتمالی و عوارض درد لگن بعد از دفع سنگ کلیه نگاه دقیق تری می اندازیم و نقش عفونت های مجرای ادراری، اسپاسم های حالب و انسداد حالب را بررسی می کنیم.
5_ عفونت مجرای ادراری
عفونت های مجرای ادراری، عوارض شایع مرتبط با سنگ کلیه هستند. زمانی که سنگی مجرای ادراری را مسدود می کند، باعث فراهم کردن محیط برای رشد باکتری می شود و منجر به عفونت مجرای ادراری می گردد. وجود عفونت مقاربتی می تواند باعث درد لگن شود و در کنار آن علائمی مانند تکرر ادرار، احساس سوزش در طول ادرار و ادرار کدر یا بد بو ایجاد می شود. تشخیص و درمان فوری عفونت مجرای ادرای برای تسکین علائم و پیشگیری از عوارض بعدی ضروری است.
6_ اسپاسم های حالب
اسپاسم حالب می توانند در طول دفع سنگ کلیه رخ دهند. گرچه، در برخی از موارد این اسپاسم ها حتی بعد از خروج سنگ کلیه می توانند ادامه داشته باشند و منجر به درد لگن مداوم شوند. اسپاسم های حالب، انقباضات غیرارادی حالب هستند که می توانند موجب ناراحتی و درد شوند. گزینه های درمانی برای اسپاسم های حالب ممکن است شامل دارو تا شل کردن عضلات و تسکین اسپاسم ها شود.
7_ انسداد حالب
در موارد خاص، درد لگن بعد از دفع سنگ کلیه ممکن است نشانه ی انسداد حالب باشد. این شرایط زمانی رخ می دهد که جریان ادرار به صورت جزئی یا کامل مسدود شده باشد. انسداد حالب می تواند موجب درد لگن قابل توجه همراه با علائمی همچون کاهش خروج ادرار، درد مداوم و گاهی آسیب کلیوی شود. مراجعه فوری به پزشک برای رفع انسداد ضروری است.
تشخیص علت زمینه ای درد لگن بعد از دفع سنگ کلیه به بررسی های کامل توسط پزشک نیاز دارد. او ممکن است معاینه ی فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی انجام دهد و آزمایشات تشخیصی مانند آزمایش ادرار، آزمایشات تصویر برداری یا سیستوسکوپی را توصیه کند. این بررسی ها به شناسایی علت ویژه ی درد لگن و انتخاب یک برنامه ی درمانی مناسب کمک کنند. در بخش بعدی به اقدامات مختلف برای تسکین درد لگن بعد از دفع سنگ کلیه اشاره می شود.
اقدامات خود مراقبتی برای تسکین درد لگن
چندین اقدام خودمراقبتی وجود دارد که فرد می تواند برای تسکین پیدا کردن از درد لگن بعد از دفع سنگ کلیه انجام دهد:
1_ به کار بردن سرما و گرما روی ناحیه درگیر شده
قرار دادن کیسه ی یخ یا پد حرارتی روی پایین شکم یا ناحیه لگن می تواند به تسکین درد کمک کند و التهاب را کاهش دهد. آزمایش سرما و گرما به شما کمک می کند تشخیص دهید کدام یک بیشتر درد را تسکین می دهد.
2_ مسکن های بدون نسخه برای تسکین موقتی
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می توانند به طور موقتی درد لگن را تسکین دهند. گرچه، در صورت ادامه یا بدتر شدن درد، با پزشک مشورت کنید.
3_ توصیه های تغذیه ای و هیدراسیون
هیدراته ماندن بدن برای افزایش جریان ادرار و کمک به پیشگیری از تشکیل سنگ های کلیه در آینده ضروری است. افزایش مصرف مایعات نیز می تواند به شست و شوی هر گونه تکه سنگ باقیمانده کمک کند. علاوه بر این، در پیش گرفتن یک رژیم غذایی مناسب برای سنگ کلیه می تواند خطر ابتلای مجدد را کاهش دهد. این رژیم غذایی معمولاً شامل کاهش مصرف سدیم، اگزالات و پروتئین حیوانی می شود.
4_ مداخلات پزشکی برای درد لگن مداوم
اگر اقدامات خود مراقبتی به تنهایی برای تسکین درد کافی نباشند، ممکن است برای کنترل درد مداوم لگن پزشک برای شما مسکن تجویز کند. این داروها باید تحت نظارت پزشک و با دوز تجویز شده مصرف شوند.
در برخی از موارد نیز برای مثال، اگر شواهدی از انسداد حالب یا عفونت های مداوم مجرای ادراری وجود داشته باشد، ممکن است برای تسکین درد و پیشگیری از عوارض، به عمل های جراحی یا فرایندهای دیگری نیاز باشد.
دکتر شهریار ناطق جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری
