درمان فوری سنگ مثانه
درصورتی که سنگ های مثانه هنگام تشخیص هنوز کوچک باشند، نوشیدن مایع زیاد برای دفع آنها کافی است. ولی اگر خیلی بزرگ باشند نیاز به شکستن و یا برداشتن آنها از طریق جراحی میباشد.
1_ عمل سنگ مثانه با لیزر
در یک فرایندی به نام سیستولیتولاپاکسی، از طریق وارد کردن لوله ای به همراه دوربین به داخل میزراه، مثانه شستشو داده شده و سنگ ها شکسته میشوند. همچنین از یک لیزر یا اولتراسوند برای شکستن سنگ ها قبل از شستشوی مثانه استفاده می شود. این فرایند نیاز به یک بیهوشی موضعی دارد.
سنگ های مثانه می توانند بدون هیچ گونه علامتی و به مدت طولانی در مثانه وجود داشته باشند و معمولا زمانی کشف می شوند که به دلایل دیگری از آن ناحیه عکس برداری می شود. سنگ های بزرگ مثانه به عمل سنگ مثانه با لیزر نیاز دارند.
2_جراحی سنگ مثانه
اگر سنگ های بوجود آمده در حدی بزرگ باشند که نتوان آن ها را بوسیله ی شکستن آن ها از بین برد، نیاز به جراحی دارند. در این جراحی از طریق برش در ناحیه شکم وارد مثانه شده و سنگ ها برداشته می شوند. از آنجایی که تمامی جراحی ها عوارض جانبی زیادی دارند، بهترین اقدام شکستن سنگ ها می باشد.
علائم سنگ مثانه
سنگ های مثانه ممکن است در درجه ی اول دارای نشانه هایی نباشند ولی درصورتی که این سنگ ها باعث تحریک مثانه شوند، باعث علائمی میشوند از جمله:
- ناراحتی و درد در آلت تناسلی مردان
- نامنظمی های ادراری و یا قطع و وصل شدن ادرار
- طول کشیدن آغاز جریان در طی ادرار
- درد در ناحیه ی تحتانی شکم
- درد و احساس ناراحتی حین ادرار
- وجود خون در ادرار ( آیا وجود خون در ادرار خطرناک است )
- ادرار سیاه و یا غیرشفاف
بعضی اوقات فقط یک سنگ بوجود می آید ولی ممکن است گروهی از سنگ ها تشکیل شود. این سنگ ها شکل و شمایل متفاوتی دارند و اکثرا کروی هستند. کوچکترین سنگ های مثانه بوسیله ی چشم غیر مسلح قابل شناسایی نیستند.
سنگ مثانه چگونه تشکیل میشود؟
سنگ مثانه که با نام های وزیکال کالکولوس و سیستولیتس نیز شناخته می شود، با جمع شدن املاح معدنی تشکیل میشود. این عارضه می تواند با عدم تخلیه کامل مثانه بعد از ادرار، به وجود آید. در نهایت ادرار و املاح داخل آن به صورت کریستال شده در می آیند و سنگ های مثانه را تشکیل می دهند.
این سنگ ها زمانی که خیلی کوچک هستند بوسیله ی ادرار دفع می شوند ولی در مابقی دفعات می توانند به دیواره ی مثانه یا حالب (لوله ای که از کلیه ها به سمت مثانه می آید) بچسبند و در آنجا گیر بیافتند. با مرور زمان قطعه های بیشتری به این سنگ های کوچک چسبیده و سنگ های بزرگتری را تشکیل می دهند.
علت ایجاد سنگ مثانه
سنگ های مثانه در پی ماندن ادرار در داخل مثانه بوجود میایند که معمولا عدم تخلیه ی کامل مثانه بدلیل مشکلات مختلف پزشکی میباشد. بیماری هایی که باعث عدم تخلیه ی کامل مثانه در حین ادرار میشوند، عبارتند از:
1_ بیماری هایی با ریشه ی عصبی در مثانه
آسیب هایی مانند سکته مغزی و جراحت نخاع که باعث آسیب دیدن مسیر عصبی بین مثانه و دستگاه عصبی بدن میشوند.
2_ التهاب مثانه
عفونت مجاری ادراری و یا پرتو درمانی در آن ناحیه میتوانند باعث التهاب مثانه شوند.
3_ سنگ کلیه
سنگ کلیه با حرکت به سوی مثانه، باعث انسداد راه خروجی آن می شوند. سنگ های کلیه از مابقی سنگ ها شایع تر می باشند.
4_ بزرگ شدن پروستات
در صورتی که پروستات از اندازه ی طبیعی خود بزرگتر شود، باعث فشار بر روی مجرای ادراری شده و از تخلیه ی کامل مثانه جلوگیری می کند.
5_ ابزار پزشکی
سنگ های مثانه میتوانند بوسیله ی سوند و یا ابزارهای دیگر پزشکی بوجود بیایند.
6_ دیورتیکول مثانه
این حالت زمانی اتفاق میوفتد که کیسه هایی در مثانه بوجود آیند و این کیسه ها باعث انسداد راه خروجی ادرار شوند.
7_سیستوسل
در خانم ها ممکن است دیواره ی مثانه ضعیف شده و بوسیله ی واژن تغییر شکل داده شود که این باعث تغییر در جریان ادرار می شود.
عوامل پرخطر سنگ مثانه
موارد زیر شامل عوامل پرخطر میباشند:
1_ سن و جنسیت
مردان به خصوص در سن میانسالی بیشتر از خانم ها دچار این عارضه می شوند.
2_ فلج بودن یا از کار افتادگی
افرادی که دارای جراحت بزرگ در نخاع و یا از کار افتادگی ماهیچه های لگن میباشند، به صورت کامل نمی توانند ادرار خود را تخلیه کنند.
3_ انسداد راه خروجی مثانه
هر شرایطی که باعث انسداد مجرای خروجی مثانه بشود، مانند التهاب پروستات، می تواند باعث عدم تخلیه کامل مثانه بشود.
4_ جراحی تقویت مثانه
نوعی جراحی است که در زنان برای درمان بی اختیاری ادرار انجام می شود.
عوارض جانبی سنگ مثانه
با وجود اینکه اکثر سنگ های مثانه علائمی ایجاد نمی کنند ولی در صورت عدم برداشته شدن، باعث عوارض جانبی زیر می شوند:
1_ از کار افتادگی مزمن مثانه
تکرر ادراری دردناک که بعضی اوقات می تواند باعث انسداد کامل مجرای ادرار شود.
2_ عفونت مجرای ادراری
عفونت های مداوم در مجرای ادراری
معاینه و تشخیص سنگ مثانه
تشخیص سنگ مثانه ممکن است به معاینات زیر نیاز داشته باشد:
1_ معاینه ی فیزیکی
به معنی لمس ناحیه مثانه و تشخیص هرگونه برآمدگی و درد می باشد.
2_ آزمایش ادرار
ممکن است یک آزمایش ادرار برای ردیابی باکتری، خون و یا املاح کریستالیزه شده نیاز باشد.
3_ سی تی اسکن(CT-SCAN)
یک عکسبرداری از ناحیه ی درگیر شده در شکم
4_ اولتراسوند (Ultrasound)
برای تشخیص سنگ های مثانه
5_ ایکس ری (X-ray)
البته بعضی از سنگ ها، مانند سنگ های اسيد اوریكی بوسیله ی ایکس ری دیده نمی شوند.
6_ حاجب داخل وریدی
یک مایع حاجب از طریق ورید ها به داخل بدن تزریق میشود. این مایع با رسیدن به کلیه ها و مثانه باعث تشخیص سنگ های ان ها از طریق ایکس ری میشود.
پیشگیری از سنگ مثانه
با توجه به اینکه سنگ های مثانه از طریق بیماری های زیادی ایجاد میشوند، نمی توان از به وجود امدن آن ها پیشگیری کرد. با این وجود بهترین راه حل، اقدام به موقع هنگام تجربه ی هرگونه علائم غیرطبیعی در دفع ادرار، وجود خون در ادرار و یا تغییر رنگ آن است. نوشیدن مایعات به مقدار زیاد کمک به عدم تشکیل این سنگ های میکند.
بعضی از افرادی که دارای عفونت مجاری ادرار هستند، دارای احساس عدم تخلیه ی کامل ادرار پس از دفع میباشند که در این شرایط بهتر است پس از 10-20 ثانیه، دوباره اقدام به دفع ادرار کرد. به این اقدام تخلیه ی مضاعف می گویند که ممکن است از ایجاد سنگ های مثانه جلوگیری کند. بر اساس بعضی از مطالعات انجام شده، ایستادن در هنگام ادرار میتواند کمک شایانی به تخلیه ی کامل مثانه هنگام دفع ادرار بکند.
دکتر شهریار ناطق جراح و متخصص کلیه
برای پرسش از دکتر بر روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.
