دلایل ایجاد سنگ کلیه چیست؟

آخرین بروزرسانی: 19 خرداد 1402

در این مقاله می خوانید

در این مقاله به بررسی دلایل ایجاد سنگ کلیه و انواع سنگ کلیه می پردازیم. احتمال بروز سنگ کلیه در طول زندگی بین ١0 الی ١5 درصد است و بستگی به جنس، نژاد و محل زندگی دارد. احتمال ایجاد سنگ کلیه در مردان 2 الی 3 برابر زنان است. هر چند مطالعات جدید نشان می دهند که بروز سنگ کلیه در بانوان افزایش یافته و این اختلاف در حال کم شدن است.

علت سنگ کلیه

با غلظت یافتن مواد در سنگ ساز در ادرار، سنگ کلیه تشکیل می شود. در حالت نرمال موارد موجود در ادرار از تشکیل سنگ و چسبیدن مواد بهم جلوگیری می کند. شرط ایجاد سنگ در سیستم ادراری، فوق اشباع بودن ادرار است. هر چند به دلیل وجود مواد مهار کننده در ادرار، فوق اشباع بودن به تنهایی برای ایجاد سنگ کفایت نمی کند. از نظر میزان بروز، شایعترین سنگ، سنگ کلسیم اگزالات بوده که در بیش از ٦٠٪‏ موارد رویت می شود. در زیر به دلائل بروز سنگ ها به طور جداگانه می پردازیم.

احتمال بروز سنگ کلیه در افراد ساکن مناطق گرم یا خشک، مانند کوهستان، صحرا و مناطق حاره بیشتر است. مشاغلی که با حرارت و گرما سر و کار دارند (به علت احتمال بیشتر از دست دادن مایع و کم آب شدن بدن حین ساعات کاری) بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه قرار دارند.

تحقیقات بر روی بیماران ارولوژی ثابت کرده، که بروز سنگ بطور مستقیم در ارتباط با چاقی و افزایش BMI بیماران است، هر چند میزان این ارتباط در زنان بیشتر از مردان است. دلیل این امر میزان ترشح بیشتر اگزالات، اسید اوریک، سدیم و فسفر در افراد چاق نسبت به افراد لاغر است.

در افراد چاق احتمال بروز سنگ کلسیم اگزالات (به دلیل ترشح بیشتر کلسیم در ادرار) و سنگ اسید اوریکی (به دلیل کاهش pH و اسیدی بودن ادرار) افزایش می یابد.

دلایل بروز انواع سنگ های کلیه

✅ سنگ کلسیم

از دلایل ایجاد سنگ های کلسیمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • هیپرکلسیوری (دفع کلسیم در ادرار بیش از ٤ میلی گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن در طی ٢٤ ساعت شبانه روز)
  • افزایش دفع کلسیم ادراری به دلیل مصرف بی رویه ویتامین D
  • پرکاری تیروئید
  • مصرف کورتون
  • افزایش دفع اگزالات ادراری
  • کمبود سیترات در ادرار
  • پایین بودن pH ادرار ( ادرار اسیدی)

دلایل بروز انواع سنگ های کلیه

✅ سنگ اسید اوریک

عامل اصلی ایجاد سنگ اسید اوریکی، کاهش pH ادرار ( ادرار اسیدی ) است. از دلایل ایجاد ادرار اسیدی می توان به چاقی و اضافه وزن، بیماری‌های متابولیکی افزایش دهنده اوره خون، بدخیمی‌های خونی، داروهای افزایش دهنده سطح اسید اوریک خون و کمبود حجم ادرار اشاره کرد.

✅ سنگ سیستئینی

دلیل عمده افزایش سیستئین ادرار توارث (انتقال ژنتیکی) است. از سایر دلائل می توان به کاهش pH ادراری (ادرار اسیدی) و کاهش حجم ادراری اشاره کرد.

 ✅ سنگ عفونی

سنگ عفونی حدودا 5 الی15 درصد سنگ ادراری را تشکیل داده و غالبا از جنس منیزیم، آمونیوم و فسفات است. به دلیل اینکه عامل زمینه‌ای اصلی در تشکیل این سنگ وجود عفونت ادراری است، احتمال بروز این این نوع سنگ در خانم ها ٢ برابر آقایان است.

از سایر عوامل خطر برای ایجاد این سنگ می توان به سن بالا، بچه‌های نارس،کودکان با اختلال مجاری ادراری، وجود انسداد در سیستم ادراری، دیابت یا ناهنجاریی نخاعی اشاره کرد.

همانگونه که در بالا اشاره شد وجود اختلال و ناهنجاری در سیستم ادراری، یکی از عوامل زمینه‌ای در ایجاد سنگ می باشد. وجود هر گونه تنگی و انسداد در سیستم ادراری (کلیه نعل اسبی، تنگی محل اتصال حالب به لگنچه، UPJO، تنگی حالب، بزرگی پروستات و وجود تنگی در مجرای ادرار)، وجود فضای مرده یا فضای سوم در سیستم ادراری (دیورتیکول در کلیه یا مثانه) و یا ناهنجاری متابولیک در کلیه از عوامل زمینه ای در ایجاد سنگ می باشند.

همچنین در خانم های باردار به علت افزایش ترشح مواد مینرال (کلسیم، سدیم و اسید اوریک) به داخل ادرار، افزایش مصرف ویتامین ها و مکمل های غذایی و کمتر بودن تحرک، احتمال بروز سنگ افزایش می یابد.

در زنان باردار به دلیل گشاد شدن حالب در اثر هورمون پروژسترون، احتمال دفع سنگ افزایش می یابد، بطوریکه میزان کلی بروز سنگ در خانم باردار تفاوت فاحشی با خانم غیرباردار ندارد.چه چیزی سبب ایجاد سنگ های کلیوی می شود؟

یک سنگ کلیه می تواند به کوچکی یک دانه شن بوده و بدون متوجه شدن فرد، از طریق ادرار دفع شود. اما سنگ های بزرگتر می توانند سبب انسداد جریان ادرار شده و درد زیادی به همراه داشته باشند. برخی افراد بیان می کنند که این درد، از درد زایمان نیز بدتر است.

این قطعات سخت، از متراکم شدن مواد معدنی ادرار، به وجود می آیند. این وضعیت می تواند ناشی از دلایل مختلفی مانند نوع غذای مصرفی و دارو هایی مشخص باشد. اگر خود فرد یا شخصی در خانواده ی او سابقه ابتلا به سنگ کلیه را داشته باشد، احتمال اینکه او نیز در آینده به سنگ کلیه مبتلا شود، زیاد است.

✅ کمبود آب

فرد باید به اندازه کافی ادرار کند تا مواد موجود در ادرار او که توانایی تبدیل شدن به سنگ را دارند، رقیق شوند. اگر فرد به میزان کافی آب ننوشد یا شدیدا عرق کند، ادرار او ممکن است تیره به نظر بیاید.

رنگ ادرار باید زرد کمرنگ یا بی رنگ باشد. اگر فرد سابقه ی ابتلا به سنگ کلیه را داشته باشد، باید روزانه به میزان 8 لیوان ادرار دفع کند. بنابراین از آنجایی که فرد مقداری از مایعات بدنش را از طریق تعریق و تنفس از دست می دهد، باید نوشیدن حدود 10 لیوان در روز را مد نظر قرار دهد.

نوشیدن یک لیوان آب مرکبات را به نوشیدن یک لیوان آب ترجیح دهید، زیرا سیترات (نوعی ماده شیمیایی) موجود در شربت آبلیمو یا آب پرتقال می تواند از تشکیل سنگ ها جلوگیری کند.

✅ رژیم غذایی

مواد خوراکی مصرفی می توانند نقش بزرگی در ایجاد سنگ کلیه ایفا کنند. شایع ترین نوع سنگ کلیه زمانی رخ می دهد که در حین ساختن ادرار توسط کلیه ها، کلسیم و اگزالات (نوعی ترکیب شیمیایی) به هم می چسبند.

اگزالات یک ترکیب شیمیایی است که در سبزیجات و بسیاری از مواد غذایی سالم وجود دارد. در صورت داشتن سابقه ی ابتلا به این نوع سنگ ها، پزشک ممکن است به فرد توصیه کند که مصرف مواد غذایی غنی از اگزالات را محدود کند. این مواد غذایی شامل موارد زیر می شوند:

  • اسفناج
  • ریواس
  • گریتس (یک نوع هلیم که از ذرت ساخته می شود)
  • غلات سبوس دار

ممکن است شنیده باشید که نوشیدن شیر سبب ایجاد سنگ های کلیوی می شود. این جمله حقیقت ندارد. مصرف همزمان مواد غذایی غنی از کلسیم (مانند شیر و پنیر) و مواد غذایی حاوی اگزالات، به بدن کمک می کند تا بهتر با اگزالات مقابله کند.

✅ سدیم

فرد این ماده را معمولا از طریق نمکی که به غذا افزوده می شود، بدست می آورد. این ماده می تواند شانس ابتلا به سنگ های کلیوی را افزایش دهد. بنابراین فرد باید مراقب مصرف اسنک های نمکی، مواد غذایی کنسرو شده، گوشت های بسته بندی شده و دیگر مواد غذایی فرآوری شده باشد.

✅ پروتئین های حیوانی

یک نوع دیگر سنگ های کلیوی، هنگامی تشکیل می شوند که ادرار بیش از حد اسیدی باشد. گوشت قرمز و حلزون صدف دار می توانند تولید اسید اوریک در بدن را افزایش دهند.

این ماده می تواند در مفاصل جمع شده و سبب ایجاد بیماری نقرس شود. همچنین می تواند به کلیه ها رفته و در آنجا ایجاد سنگ کند. آنچه بیشتر اهمیت دارد این است که پروتئین های حیوانی، سطح کلسیم ادرار را بالا برده و مقدار سیترات آن را کاهش می دهند، که هر دوی این موارد سنگ سازی را تشدید می کنند.

✅ مشکلات روده ای

سنگ ها، رایج ترین مشکل کلیوی در افراد مبتلا به بیماری های التهاب روده مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو هستند. مشکلات روده ای می توانند سبب اسهال در فرد شده که به تبع ادرار او نیز کم می شود. همچنین ممکن است بدن فرد اگزالات اضافی از طریق روده جذب کند که در نتیجه ی آن اگزالات بیشتری وارد ادرار می شود.

✅ چاقی

احتمال ابتلا به سنگ کلیه در افراد چاق دو برابر است. این هنگامی است که نمایه توده بدنی فرد (BMI) برابر عدد 30 یا بیشتر از آن است. اگر قد شخصی 1.77 متر باشد، محدوده چاقی او از 95 کیلوگرم شروع می شود.

جراحی کاهش وزن نیز می تواند به از دست دادن وزن و افزایش سلامتی کمک کند. اما خود جراحی می تواند سبب ایجاد سنگ کلیه شود. مطالعات بیان می کنند افرادی که رایج ترین عمل جراحی چاقی (بای پس معده) را انجام داده اند، شانس بسیار بیشتری جهت ابتلا به سنگ های کلیوی دارند.

بیماری های مسبب ایجاد سنگ های کلیه

بیماری های مسبب ایجاد سنگ های کلیه

بسیاری از بیماری ها می توانند سبب ایجاد یک نوع یا بیشتر سنگ های کلیوی شوند. این بیماری ها عبارتند از:

  • بیماری های ژنتیکی مشخص

یک نمونه از این بیماری ها اتساع لوله های کلیوی است که عارضه ای مادرزادی بوده و سبب ایجاد کیست در کلیه ها می شود.

  • دیابت نوع 2

این بیماری می تواند سبب اسیدی تر شدن ادرار گردد که این وضعیت سنگ سازی را تشدید می کند.

  • نقرس

نقرس سبب تجمع اوریک اسید در خون و تشکیل بلورهایی در مفاصل و کلیه ها می گردد. سنگ های کلیوی می توانند بزرگ و بسیار دردناک باشند.

  • پرکاری غده پارا تیروئید

غده های پارا تیروئید فرد می توانند بیش از حد هورمون تولید کنند که این سبب افزایش سطوح کلسیم در خون می شود.

  • اسیدوز توبولی کلیه

این مشکل کلیوی سبب تجمع بیش از حد اسید در بدن می شود.

دارو ها

برخی داروهایی که می توانند سبب ایجاد سنگ شوند، عبارتند از:

  • آنتی بیوتیک هایی مشخص از جمله سیپروفلوکساسین و سولفا آنتی بیوتیک ها
  • برخی داروهایی که جهت درمان ویروس HIV و بیماری ایدز مورد استفاده قرار می گیرد.
  • داروهای ادرار آور مشخصی که جهت درمان فشار خون بالا استفاده می شوند. اما برخی داروهای ادرار آور از نوع تیازیدی در واقع به پیشگیری از ساخته شدن سنگ کلیه کمک می کنند.

دکتر شهریار ناطق جراح کلیه و متخصص ارولوژی

برای پرسش از دکتر بر روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.

به اشتراک گذاری

سیستم پرسش و پاسخ

ثبت سوال جدید

پاسخ های ارایه شده اعم از تشخیصی و درمانی توصیه های کلی بوده شما را از مراجعه به پزشک معالجتان بی نیاز نمی کند و طبق قوانین امکان تجویز دارو وجود ندارد.  

پیگیری سوال قبل

برای پیگیری پاسخ سوال خودتون و نمایش آن کد رهگیری خود را در این قسمت وارد کنید.
تصاویر پیوست امکان انتخاب تا ۵ تصویر وجود دارد. جهت انتخاب چندگانه کلید Ctrl را نگه دارید. (فرمت های مجاز شامل png, gif و jpg می باشد و حداکثر حجم هر تصویر ۸ مگابایت است.)
© همیارسیستم
  • تصویر کاربر جلیل شنبه ۲۰ خرداد ۲( 9 ماه پیش) تعداد بازدید: 107 مشاهده پرسش
    سلام ببخشید مزاحم شدم، دکتر جانم.بچه ۲سال ۴ماه هستش الت تناسلی بیرون نمیاد زیاد یه بار هم عمل کردیم تشخیص شما چیست ممنون میشیم ارادت دارم خدمتتون
    1. تصویر کاربر دکتر شهریار ناطق شنبه ۲۰ خرداد ۲( 9 ماه پیش)
      سلام باید معاینه شوند
  • تصویر کاربر علی پنجشنبه ۱۱ اسفند ۱( 1 سال پیش) تعداد بازدید: 97 مشاهده پرسش
    با سلام و عرض ادب
    آقای دکتر در طی سنگ شکنی برون اندامی از چه دسته داروهایی برای ایجاد آرامبخشی و مدیریت درد استفاده میشه؟
    1. تصویر کاربر دکتر شهریار ناطق پنجشنبه ۱۱ اسفند ۱( 1 سال پیش)
      سلام بستگی به سلیقه و‌نظر پزشک دارد
  • تصویر کاربر عرفان پنجشنبه ۳۱ تیر ۰( 2 سال پیش) تعداد بازدید: 531 مشاهده پرسش
    باسلام اقای دکترچندباریخدرمانی انجام دادم ولی بازهم‌برگشته زگیل تناسلی هست
    1. تصویر کاربر دکتر شهریار ناطق پنجشنبه ۳۱ تیر ۰( 2 سال پیش)
      سلام داروی تقویت سیستم ایمنی مصرف کنید
  • تصویر کاربر کاظم جمعه ۱ مرداد ۰( 2 سال پیش) تعداد بازدید: 285 مشاهده پرسش
    سلام سنگ۵میل در لوله حالب دارم ولی درد شدید در بیضه دارم جاهای دیگه درد ندارم چه کار باید بکنم بیضه خیلی اذیتم میکنه یکم هم باد داره
    1. تصویر کاربر دکتر شهریار ناطق جمعه ۱ مرداد ۰( 2 سال پیش)
      سلام درد سنگ حالب به بیضه میزند
  • تصویر کاربر شیوا سه شنبه ۷ مرداد ۹۹( 3 سال پیش) تعداد بازدید: 402 مشاهده پرسش
    .....:
    سلام من چند وقت پیش با کلیه درد شدید رفتم دکتر که با ازمایش ادرار مشخص شد سنگ دارم و دردکلیه وپا درد خیلی شدید بود که دکتر برام امپول مسکن نوشت که زدم اروم شدم کمی بعد رفتم سونوگرافی که مشخص شد یک سنگ ۷ میلیمتری در حالب چپ گیر کرده و کلیه ۲درجه ورم داره که گفت با ورزش و اشامیدن احتمالا دفع بشه در چند روز واگه دفع نشه عمل بشم .من رفتم خونه ورزش کردم و دردم اروم شد بعد چند روز دوباره سونوگرافی دادم که سنگ حالب دیده نشده بود و ورم کم شده بود و دکتر گفت دفع شده . ولی من سنگی ندیدم که دفع بشه سوالم اینه که لوله حالب ۲ میلیمتره چطور سنگ ۷ میلیمتری دفع میشه ایا سنگ ۷ میلیمتری از حالب خودبه خود دفع میشه؟ ایا ممکنه در سونوگرافی دوم سنگ حالب مونده باشه ولی نشان نداده باشه؟ ایا ممکن هست سنگ درحالب مونده باشه بدون علائم و درد؟ ممنون
    1. تصویر کاربر دکتر شهریار ناطق سه شنبه ۷ مرداد ۹۹( 3 سال پیش)
      سلام معمولا حالب توانایی عبور سنگهای ۶ تا ۸ میلی متر را دارد برای اطمینان میتوانید سی تی اسکن انجام دهید
  • تصویر کاربر مریم پنجشنبه ۱۴ فروردین ۹۹( 3 سال پیش) تعداد بازدید: 337 مشاهده پرسش
    با سلام.پدر من 4روز اول با درد مثانه و ادرار نکردن و بعد با درد و تکرر ادرار و سوزش زیاد درگیر و خیلی اذیت میشه و اصلا 4شب نمیتونه بخواب.چندسال گذشته شن کلیه داشته و الان مدت طولانی بی تحرک و در خانه است الان گفتن ظاهرا شن پایین اومده وباعث مشکل پروستتات شده الان خیلی اذیت و سوزش و درد و تکرر داره و کلی مایعات میخوره ممنون میشم راهنمایی کنین..قرص های فنازوپیریدین وسیپروفلوکاسین وتامسولوسین به نسخه دکتر اقوام استفاده میکنه
    1. تصویر کاربر دکتر شهریار ناطق پنجشنبه ۱۴ فروردین ۹۹( 3 سال پیش)
      سلام،لطفا سونوگرافی و ازمایش ادرار انجام دهید
  • تصویر کاربر هدایتی چهارشنبه ۶ فروردین ۹۹( 3 سال پیش) تعداد بازدید: 298 مشاهده پرسش
    سلام دکتر ،من از مریضهای شما هستم ، الان سنگ کلیه دارم به اندازه حدود 13 میل که گاهی اوقات اذیت میکنه ، با شرایط فعلی آیا توصیه ای دارید یا یه جوری بگذرونم تا شرایط عادی بشه ؟ داروی خاصی توصیه میکنید ؟ ممنون از شما
    1. تصویر کاربر دکتر شهریار ناطق چهارشنبه ۶ فروردین ۹۹( 3 سال پیش)
      سلام،سنگ ۱۳ میل بهتر است سنگ شکن شود
  • تصویر کاربر Hossein پنجشنبه ۲۲ اسفند ۹۸( 4 سال پیش) تعداد بازدید: 473 مشاهده پرسش
    سلام پسری ۱۹ ساله هستم نزدیک به ۸ماهی میشه که منی زرد رنگ شده و هیچ درد و سوزشی هم ندارم اگه میشه راهنمایی کنید خیلی ممنون
    1. تصویر کاربر دکتر شهریار ناطق پنجشنبه ۲۲ اسفند ۹۸( 4 سال پیش)
      سلام،مساله ای نیست نگران نباشید
  • تصویر کاربر مرجان دوشنبه ۷ مرداد ۹۸( 4 سال پیش) تعداد بازدید: 388 مشاهده پرسش
    سلام سنگ کلیه در قسمت تحتانی به اندازه 18 میلی متر دارم و یکبار قبلاً از طریق لاپاراسکوپیک انجام دادم و الان مدام پاهایم ورم دارد چه باید بکنم
    1. تصویر کاربر دکتر شهریار ناطق دوشنبه ۷ مرداد ۹۸( 4 سال پیش)
      سلام،سنگ شکن برون اندامی(ESWL) انجام دهید در صورت عدم پاسخ جراحی PCNL انجام دهید
  • تصویر کاربر محمد دوشنبه ۱۶ اردیبهشت ۹۸( 4 سال پیش) تعداد بازدید: 411 مشاهده پرسش
    سلام جناب آقای دکتر
    حدود 3 هفته پیش خدمتتون کرایو انجام دادم
    داخل یکی از زخم ها که عمیق تر شده بود، دو تا زایده به شکل مشخص در عکس داشت
    میخواستم بدونم چین؟ آیا زگیل تناسلی میتونی چنین ریشه ای داشته باشه؟
    1. تصویر کاربر دکتر شهریار ناطق دوشنبه ۱۶ اردیبهشت ۹۸( 4 سال پیش)
      سلام،بعید است ولی بنده همیشه توصیه میکنم که ۱۰ روز پس از کرایو جهت ویزیت مجدد تشریف بیاورید
      شما ویزیت مجدد شدید؟
    2. تصویر کاربر محمد دوشنبه ۱۶ اردیبهشت ۹۸( 4 سال پیش)
      بله آقای دکتر
      ویزیت شدم
      زخم ها رو هم معاینه فرمودید
      نکته ای نفرمودید
      اون دو تا زاِِییده چی میتونن باشن؟ جای نگرانی دارن؟ گفتم شاید زگیل ها خیلی ریشه دارن و هنوز باقی موندن
    3. تصویر کاربر دکتر شهریار ناطق دوشنبه ۱۶ اردیبهشت ۹۸( 4 سال پیش)
      سلام،در صورت رشد بیشتر مجددا جهت معاینه تشریف بیاورید
    4. نمایش سایر 2 پاسخ
درحال دریافت اطلاعات
پرسش از دکتر